Historia
Kościół w Baldongan funkcjonował co najmniej od XIII wieku, wtedy bowiem miał stać się własnością augustianek z klasztoru w Gracedieau. Być może do jego budowy doszło w czasie gdy w pobliżu powstał zamek, tradycyjnie utożsamiany z templariuszami. W połowie XV wieku kościół poddano gruntownej przebudowie, w trakcie której miała zostać dostawiona masywna wieża. Przypuszczalnie prace te przeprowadzono z fundacji rodu Birmingham, który był wówczas właścicielem zamku. W XVI wieku prawo patronatu przejść mogło wraz z własnością zamku na rodzinę lordów Howth. Do zniszczenia obu budowli doszło w 1642 roku, w trakcie walk angielskich protestantów Olivera Cromwella z katolickimi konfederatami.
Architektura
Kościół w Baldongan u schyłku średniowiecza składał się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta, do którego po stronie wschodniej przylegało nieco węższe i niższe prezbiterium o prostym zamknięciu, a po stronie zachodniej masywna wieża na rzucie czworoboku. Cechą charakterystyczną tej ostatniej były dwa wysokie, przypominające przypory ryzality, umieszczone pośrodku ścian północnej i południowej. Ryzalitowo wysunięta była także ze ściany zachodniej klatka schodowa, o nietypowym pięciobocznym kształcie.
Oświetlenie kościoła zapewniały duże okna ostrołuczne, pierwotnie zapewne wypełnione maswerkami. Jedno takie okno umieszczone było w północnej ścianie nawy, co najmniej dwa kolejne w murze południowym. Prezbiterium tradycyjnie posiadało okno na osi ściany wschodniej, zapewne też otwór miał mur południowy, podczas gdy od północy nie było żadnego otworu. Wieża charakteryzowała się nielicznymi i bardzo wąskimi otworami lancetowatymi, przeprutymi w środkowych i górnych kondygnacjach. Ponadto klatkę schodową doświetlały otwory szczelinowe.
Wejście do nawy wiodło zarówno od północy, jak i południa, za pomocą ostrołucznych portali o skromnych, podobnie jak okna, formach. Wewnątrz wieża skomunikowana była z przyziemiem kościoła kolejnym ostrołucznym portalem. Ani nawa ani prezbiterium nie były podsklepione. W murach wzdłużnych prezbiterium znajdowały się ostrołucznie zamknięte wnęki, zapewne przeznaczone na grobowce patronów świątyni. Węższa, ostrołuczna wnęka znajdowała się również z boku okna wschodniego.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w najlepszym stanie zachowała się wieża, datowana na połowę XV wieku, choć nie można wykluczyć jej starszego, nawet XIII-wiecznego pochodzenia. Nawa posiada ścianę północną oraz zachodnią część południowej. Największej degradacji uległy mury prezbiterium, zwłaszcza po stronie południowej i wschodniej, choć widoczne są jeszcze uszkodzone liczne wnęki ścienne. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Greater Dublin Drainage, Alternative Sites Assessment – Phase Two, Sites Assessment and Route Selection Report, Dublin 2012.