Historia
Miasto Athenry wraz z zamkiem założył na przełomie lat 30-tych i 40-tych XIII wieku Meiler de Bermingham, anglo-normański lennik Richarda de Burgh. W 1310 roku Athenry uzyskało od króla Edwarda II przywilej budowy murów miejskich, które przypuszczalnie powstały na miejscu starszych obwarowań drewniano – ziemnych, w stosunkowo szybkim czasie. Zbudowano je w szczytowym rozwoju ekonomicznym miasta, a zrazem w obliczu niespokojnej sytuacji politycznej i narodowościowej w Irlandii, w obawie o życie i dobytek anglo-normańskich przybyszów.
Prace budowlane nad murami miejskimi prawdopodobnie przeprowadzono szybko. O tym, że Athenry było dobrze chronione już po sześciu latach od chwili uzyskania przywileju, świadczyły wydarzenia z 1316 roku, kiedy to miasto zostało oblężone przez Irlandczyków pod wodzą Felima (Feidhlima) O’Connora, króla Connacht. Ostatecznie zostali oni pokonani w bitwie pod Athenry przez Williama de Burgh i miasto pozostało niezdobyte, choć w starciu padł Richard de Bermingham.
W okresie późnego średniowiecza sytuacja ekonomiczna Athenry uległa pogorszeniu, a liczba ludności drastycznie spadła. Z tego powodu w drugiej połowie XVI wieku wzniesiony został nowy odcinek muru, który odciął mniejszą, bardziej zurbanizowaną część miasta, od terenów niezabudowanych na południu. Wpływ na tą decyzję musiały mieć trudności w zorganizowaniu odpowiedniej ilości obrońców, zdolnych do obsadzenia długiej linii obwarowań, co mogło być jedną z przyczyn przez które miasto zostało złupione w 1574 i 1577 roku przez synów earla Clanricarde. Pomimo pomniejszenia obszaru Athenry, w 1596 roku zostało ono ponownie zdobyte i spustoszone, tym razem przez wojska Hugh O’Donnela. Po tym wydarzeniu rola militarna obwarowań miejskich całkowicie zanikła i zostały one częściowo rozebrane.
Architektura
Miasto założone zostało nad rzeką Clareen, która nietypowo przecinała Athenry na linii północ – południa, wydzielając mniejszą część wschodnią z klasztorem dominikańskim oraz większą partię zachodnią, z kościołem farnym po stronie północnej i zabudowaniami mieszkalnymi skupionymi przy dwóch głównych ulicach w środkowej części założenia. Miasto w obrębie murów posiadało plan nieregularnego pięcioboku zajmującego 8.5 ha. Wschodnia i południowa część Athenry w średniowieczu nie była zurbanizowana, zajmowały ją głównie pola mieszczan, sady i ogrody. W północno – wschodnim narożniku miasto sąsiadowało z niewielkim zamkiem, posiadającym własny obwód murów, wysunięty w przedpole miasta. Miasto od zamku oddzielała kurtyna będąca przedłużeniem muru miejskiego oraz fosa.
Obwód fortyfikacji miejskich posiadał około 2000 metrów długości. Składał się z pierścienia pojedynczej linii muru obronnego, fosy o szerokości od około 5,5 do 8 metrów i zewnętrznych ziemnych obwałowań. Mur był relatywnie cienki, bowiem w przyziemiu posiadał około 1 metr grubości, a miejscami nawet 0,65 metra. Uniemożliwiało to utworzenie chodnika straży na odsadzce, a co najwyżej na drewnianym ganku. Wysokość kurtyn sięgała około 4-5 metrów. Fosę nawadniała rzeka Clareen. Jej płaskie dno znajdowało się na głębokości około 1,7 metra.
Obwód muru obronnego wzmocniony był sześcioma basztami, dostawionymi wtórnie, rozmieszczonymi w miejscach uznanych za najbardziej zagrożone. Stanęły więc one głównie w newralgicznych dla obrony narożnikach miasta oraz na odcinku zachodnim (wschodnia część miasta nawet po upadku obwarowań mogła być jeszcze broniona na linii rzeki). Trzy baszty narożne (zachodnia, wschodnia i północna) założone zostały na planie koła. Dwie baszty zachodnie i jedną południową zbudowano na rzucie podkowiastym, wysuniętym w całości przed sąsiednie kurtyny. Średnica wewnętrzna baszt podkowiastych wynosiła jedynie około 3-4 metry, posiadały one pochyły cokół, były wyższe od muru obronnego i wyposażone w otwory strzeleckie.
Wjazd do miasta zapewniało aż pięć bram. Północna i Loro po stronie południowo – zachodniej znajdowały się na zakończeniu głównej drogi przebiegającej przez długość całego miasta. Po stronie północno – zachodniej funkcjonowała brama Mikołaja, połączona krótką ulicą z placem rynkowym, podobnie jak wschodnia brama Brittin. Mniejsze znaczenie musiała mieć południowa brama Spittle, która jako jedyna nie łączyła się z żadną główną drogą miejską, a jedynie z traktem przebiegającym przez ogrody i pola w południowej, niezurbanizowanej części miasta. Główne bramy zapewne miały postać prostokątnych budynków z przejazdami w przyziemiu i pomieszczeniami straży na piętrze. Oprócz bram i furt w murach znajdowały się również dwa przepusty nad korytem rzeki.
Stan obecny
Obwarowania miejskie w Athenry należą do grona najlepiej zachowanych na terenie Irlandii, spośród miast założonych przez anglo-normańskich zdobywców. Mury przetrwały na około 70% pierwotnego obwodu, włącznie z pięcioma basztami i budynkiem bramy Północnej, w obecnym kształcie pochodzącym z XV wieku oraz z czasów remontu generalnego i częściowej odbudowy z 1977 roku. W najlepszym stanie mury miejskie zachowały się na odcinku południowym i zachodnim. Całkowicie zanikły po stronie północno – wschodniej, w pobliżu klasztoru dominikańskiego i zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bradley J., Walled towns in Ireland, Dublin 1995.
Coyne F., Fitzpatrick M., The medieval town of Athenry, Dublin 2013.
McKeon J., Urban Defences in Anglo-Norman Ireland: evidence from South Connacht, „Eolas: The Journal of the American Society of Irish Medieval Studies”, 5/2011.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.