Historia
Miasto Athenry wraz z zamkiem założył na przełomie lat 30-tych i 40-tych XIII wieku Meiler de Bermingham, anglo-normański lennik Richarda de Burgh. W 1310 roku Athenry uzyskało od króla Edwarda II przywilej budowy murów miejskich, które przypuszczalnie powstały na miejscu starszych obwarowań drewniano – ziemnych, w stosunkowo szybkim czasie. Zbudowano je w szczytowym rozwoju ekonomicznym miasta, a zrazem w obliczu niespokojnej sytuacji politycznej i narodowościowej w Irlandii, w obawie o życie i dobytek anglo-normańskich przybyszów.
Prace budowlane nad murami miejskimi prawdopodobnie przeprowadzono szybko. O tym, że Athenry było dobrze chronione już po sześciu latach od chwili uzyskania przywileju, świadczyły wydarzenia z 1316 roku, kiedy to miasto zostało oblężone przez Irlandczyków pod wodzą Felima (Feidhlima) O’Connora, króla Connacht. Ostatecznie zostali oni pokonani w bitwie pod Athenry przez Williama de Burgh i miasto pozostało niezdobyte, choć w starciu padł Richard de Bermingham.
W okresie późnego średniowiecza sytuacja ekonomiczna Athenry uległa pogorszeniu, a liczba ludności drastycznie spadła. Z tego powodu w drugiej połowie XVI wieku wzniesiony został nowy odcinek muru, który odciął mniejszą, bardziej zurbanizowaną część miasta, od terenów niezabudowanych na południu. Wpływ na tą decyzję musiały mieć trudności w zorganizowaniu odpowiedniej ilości obrońców, zdolnych do obsadzenia długiej linii obwarowań, co mogło być jedną z przyczyn przez które miasto zostało złupione w 1574 i 1577 roku przez synów earla Clanricarde. Pomimo pomniejszenia obszaru Athenry, w 1596 roku zostało ono ponownie zdobyte i spustoszone, tym razem przez wojska Hugh O’Donnela. Po tym wydarzeniu rola militarna obwarowań miejskich całkowicie zanikła i zostały one częściowo rozebrane.
Architektura
Miasto założone zostało nad rzeką Clareen, która nietypowo przecinała Athenry na linii północ – południa, wydzielając mniejszą część wschodnią z klasztorem dominikańskim oraz większą partię zachodnią, z kościołem farnym po stronie północnej i zabudowaniami mieszkalnymi skupionymi przy dwóch głównych ulicach w środkowej części założenia. Miasto w obrębie murów posiadało plan nieregularnego pięcioboku zajmującego 8.5 ha. Wschodnia i południowa część Athenry w średniowieczu nie była zurbanizowana, zajmowały ją głównie pola mieszczan, sady i ogrody. W północno – wschodnim narożniku miasto sąsiadowało z niewielkim zamkiem, posiadającym własny obwód murów, wysunięty w przedpole miasta. Miasto od zamku oddzielała fosa oraz odcinek muru na przedłużeniu muru miejskiego, stanowiący zarazem część obwodu obronnego zamku.
Obwód fortyfikacji miejskich posiadał około 2000 metrów długości. Składał się z pierścienia pojedynczej linii muru obronnego, fosy o szerokości od około 5,5 do 8 metrów i zewnętrznych ziemnych obwałowań. Mur był relatywnie cienki, bowiem w przyziemiu posiadał około 1 metr grubości, a miejscami nawet 0,65 metra. Uniemożliwiało to utworzenie chodnika straży na odsadzce, a co najwyżej na drewnianym ganku. Wysokość kurtyn sięgała około 4-5 metrów od strony miasta i 6-6,7 metrów od strony zewnętrznej. Fosę miejską, połączoną z fosą zamkową, nawadniała rzeka Clareen. Jej płaskie dno znajdowało się na głębokości około 1,7 metra. Niski wał ziemny przed fosą stanowił zewnętrzną strefę obrony. Ponadto funkcjonował niemal tak samo szeroki wewnętrzny wał na którym wspierał się mur, utworzony na większości obwodu obronnego miasta. Wał wewnętrzny mógł wykorzystywać lokalne niewielkie różnice w poziomie gruntu.
Obwód muru obronnego wzmocniony był sześcioma basztami, dostawionymi wtórnie, rozmieszczonymi w miejscach uznanych za najbardziej zagrożone. Stanęły więc one głównie w newralgicznych dla obrony narożnikach miasta oraz na odcinku zachodnim (wschodnia część miasta nawet po upadku obwarowań mogła być jeszcze broniona na linii rzeki). Trzy baszty narożne (zachodnia, wschodnia i północna) założone zostały na planie koła. Dwie baszty zachodnie i jedną południową zbudowano na rzucie podkowiastym, wysuniętym w całości przed sąsiednie kurtyny. Średnica wewnętrzna baszt podkowiastych wynosiła jedynie około 3-4 metry, posiadały one pochyły cokół, były wyższe od muru obronnego i wyposażone w otwory strzeleckie.
Wjazd do miasta zapewniało aż pięć bram. Północna i Loro po stronie południowo – zachodniej znajdowały się na zakończeniu głównej drogi przebiegającej przez długość całego miasta. Po stronie północno – zachodniej funkcjonowała brama Mikołaja, połączona krótką ulicą z placem rynkowym, podobnie jak wschodnia brama Brittin. Mniejsze znaczenie musiała mieć południowa brama Spittle, która jako jedyna nie łączyła się z żadną główną drogą miejską, a jedynie z traktem przebiegającym przez ogrody i pola w południowej, niezurbanizowanej części miasta. Główne bramy zapewne miały postać prostokątnych budynków z przejazdami w przyziemiu i pomieszczeniami straży na piętrze. Oprócz bram i furt w murach znajdowały się również dwa przepusty nad korytem rzeki.
Stan obecny
Obwarowania miejskie w Athenry należą do grona najlepiej zachowanych na terenie Irlandii, spośród miast założonych przez anglo-normańskich zdobywców. Mury przetrwały na około 70% pierwotnego obwodu (około 1250 metrów długości), choć w znacznie obniżonej formie. Zachowały się włącznie z pięcioma basztami i budynkiem bramy Północnej, w obecnym kształcie pochodzącym z XV wieku oraz z czasów remontu generalnego i częściowej odbudowy z 1977 roku. W najlepszym stanie mury miejskie znajdują się na odcinku południowym i zachodnim. Całkowicie zanikły po stronie północno – wschodniej, w pobliżu klasztoru dominikańskiego i zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Avril T., The walled towns of Ireland, Dublin 1992.
Bradley J., Walled towns in Ireland, Dublin 1995.
Coyne F., Fitzpatrick M., The medieval town of Athenry, Dublin 2013.
McKeon J., Urban Defences in Anglo-Norman Ireland: evidence from South Connacht, „Eolas: The Journal of the American Society of Irish Medieval Studies”, 5/2011.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.