Historia
Kościół parafialny w Askeaton według tradycji zbudowany miał zostać pod koniec XIII wieku z inicjatywy zakonu templariuszy. Bardziej jednak prawdopodobne, iż kościół wzniesiony został już pod koniec XII wieku, w związku z założeniem pobliskiego zamku, gdyż wzmiankowany był w źródłach pisanych w 1237 i 1268 roku. Być może późniejsze informacje o pracach budowlanych z końca XIII wieku odnosiły się do przebudowy, prowadzonej z inicjatywy ówczesnych właścicieli ziemskich z rodu de Clare. Rodzina ta utrzymywała patronat nad kościołem do 1322 roku.
W 1318 roku kościół w Askeaton został ograbiony przez niejakiego Rogera Crompe. W niepewnych czasach pełnego średniowiecza funkcjonował zwyczaj przechowywania w świątyniach nie tylko kosztowności, ale nawet zapasów (np. pokarmu, materiałów), co wynikało z bezpieczniejszych murowanych ścian tych budowli, a także nierzadko ich cech obronnych. Sędziowie w sprawie Rogera Crompe stwierdzili, iż włamał się do kościoła w Iniskefty (Askeaton) i dopuścił się w nim różnorodnych kradzieży. Proces trwał jednak tak długo, że przestępca wykorzystał szansę i uciekł z osady. Nie wiadomo czy został później złapany, chyba że był jednym z szesnastu złodziei, z których ośmiu zostało później straconych w Limerick przez sędziego Johna Wogana.
W XV wieku przy kościele miały miejsce prace budowlane, prowadzone przez mniej doświadczony warsztat niż ten który działał przy miejscowym zamku. Pod koniec średniowiecza parafia Askeaton podlegała angielskiemu opactwu Keynesham, po którego rozwiązaniu została przekazana w 1542 roku niejakiemu Nicholasowi Fanningowi. Prawdopodobnie była administrowana przez earlów Desmond, co mogło się przyczynić do zniszczenia kościoła w latach 80-tych XVI wieku, w trakcie nieudanego buntu Desmonda. Po tym wydarzeniu źródła pisane nie odnotowywały w parafii żadnej świątyni poza starą kaplicą, z której pozostały jedynie ściany. Kościół prawdopodobnie został odbudowany w początku XVII wieku, ale najdalej w kolejnym stuleciu popadł w całkowitą ruinę. W 1827 roku na miejscu jego nawy wzniesiona została nowożytna budowla.
Architektura
Kościół wzniesiony został na łagodnym stoku po wschodniej stronie osady, na przeciwnym brzegu Deel, po południowej stronie traktu wiodącego z Limerick do przeprawy i zamku na rzece. W okresie późnego średniowiecza składał się z prostokątnej nawy, zamkniętego na wschodzie prostą ścianą prezbiterium oraz czworobocznej wieży przechodzącej górą w rzut ośmioboczny. Być może przy kościele funkcjonowała też nawa boczna lub kaplica, usytuowana po północnej stronie korpusu. Wieżę umieszczono nietypowo po północnej stronie prezbiterium. Elewację wschodnią obu tych części zlicowano, ale nie przewiązano murów.
Prezbiterium kościoła oświetlane było co najmniej dwoma oknami. W ścianie południowej umieszczono rozglifiony do wnętrza otwór o trójlistnym zwieńczeniu, utworzony blisko wschodniego narożnika. Być może kolejny taki otwór znajdował się też symetrycznie w części zachodnie ściany południowej. Wschodnia ściana prezbiterium tradycyjnie posiadała duże okno, przez które światło słoneczne padało na ołtarz główny. Miało ono formę ostrołuczną i zapewne było wypełnione maswerkiem. Duże okna znajdować się musiały również w ścianie zachodniej nawy głównej i w nawie bocznej. Elewacja północna korpusu, zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną mogła być pozbawiona okien, natomiast większość światła najpewniej dostarczały okna południowe. Przypuszczalnie tam też znajdowało się główne wejście do kościoła, choć według Pacata Hibernia nawa boczna posiadał niezależne wejście od północy.
Dwie pierwsze kondygnacje wieży założone zostały na planie czworoboku o wymiarach 6,7 x 6,7 metra, z murami grubymi na 1,2 metra. Parter doświetlany był trzema szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza i w niewielkim stopniu na zewnątrz otworami, rozmieszczonymi po jednym pośrodku każdej wolnej strony. Pomieszczenie to zapewne pełniło rolę zakrystii, było powiem połączone półkolistym portalem z prezbiterium kościoła. Pierwsze piętro posiadało szczelinowe otwory od wschodu i północy oraz nieco większe okno od zachodu. Oktagonalna partia wieży mogła być doświetlana wysokimi otworami ostrołucznymi, przez które rozchodził się też dźwięk dzwonów.
Stan obecny
Do chwili obecnej zachowały się średniowieczne, niezadaszone mury obwodowe prezbiterialnej, wschodniej części kościoła oraz wieża o niepełnej wysokości. Gotycka budowla sąsiaduje z nowożytnym kościołem, wzniesionym na miejscu pierwotnej nawy. Po ukazanej na XVI-wiecznej rycinie nawie bocznej nie ma dziś żadnych widocznych śladów. Wstęp do średniowiecznej części budowli prawdopodobnie nie jest możliwy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Westropp T.J., Notes on Askeaton, County Limerick. Part IV. The Church and the Castle (With Appendices), „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 34, No. 2/1904.