Historia
Kromlech zwany współcześnie Ardgroom (gael. Dhá Dhrom) utworzony został pod koniec epoki neolitu lub w początkach epoki brązu. Stanowił część megalitycznej tradycji budowlanej, która rozprzestrzeniła się w Brytanii i Irlandii, w efekcie czego na obu wyspach powstało co najmniej 900 kamiennych kręgów. W Irlandii społeczności konstruujące te budowle zamieszkiwały głównie północno – wschodnią część wyspy (Ulster) i południowo – zachodnią (Munster). Przypuszczalnie kromlech Ardgroom miał znaczenie kultowe, podkreślone orientacją kręgu, ale w jego obrębie nie został nikt pochowany. O ceremonialnej roli budowli świadczyć mogłoby utworzenie formalnego wejścia. Nie ma możliwości stwierdzenia jak długo budowla funkcjonowała.
Architektura
Kromlech założony został na spłaszczonym fragmencie terenu pośród wrzosowisk i bagien u podstawy wniesienia Coomacloghane, w północnej części półwyspu Beara, w miejscu zapewniającym widok na zatokę. Budowlę tworzyło 11 kamieni ułożonych na rzucie okręgu o średnicy około 7,2 metra. Głazy były szerokie na około 04 – 0,9 metra, grube na 0,2 – 0,3 metra i ustawione w ten sposób, że wysokością sięgały od 1,3 do 2,1 metra. Ponadto w odległości około 6 metrów od kręgu ustawiono monolit, pojedynczy kamień o wymiarach 1,8 x 0,4 metra i wysokości 2,5 metra. Jego dłuższa oś ustawiona została na kierunku południowy – zachód, północny – wschód.
Kamienny krąg Ardgroom był kromlechem tak zwanego typu Cork-Kerry. Charakteryzowały się one rozmieszczeniem kamieni z gradacją wysokości, od najwyższych po stronie północno – wschodniej, po najniższy w części południowo – zachodniej, który stał zarazem naprzeciwko wejścia. Kamień ten, nazwany osiowym, zazwyczaj wyróżniał się spłaszczonym, równym zwieńczeniem i w odróżnieniu od innych nie był głęboko wkopywany, ale osadzany w płytki dole i podpierany mniejszymi kamieniami. Poprowadzona z niego linia w stronę przerwy między kamieniami wejściowymi (tzw. portalowymi) dzieliła krąg na dwie równe połowy. Dwa kamienie zwane wejściowymi ustawiano dłuższymi osiami ku stronie wschodniej lub tworzyły one krótkie korytarze wejściowe, ale najczęściej, tak jak w Ardgroom, ich osie ustawione były wzdłuż obwodu, a wyróżnikiem była jedynie wysokość. Jeśli kamienie te faktycznie pełniły rolę wejścia, to wyłącznie ceremonialnego, bowiem rzeczywisty dostęp mógł być oczywiście zapewniony przez którąkolwiek z przerw między głazami.
Ardgroom było jednym z większych kromlechów typu Cork-Kerry, jako że duża część kręgów w regionie składała się jedynie z pięciu kamieni. Charakterystyczna była nieparzysta liczba kamieni wykorzystywanych do budowy kromlechów w Munster (w tych największych z reguły 9, 11, 13, 15 kamieni). Wielkość Ardgroom niewiele odbiegała od najobszerniejszego kromlechu Kealkil o średnicy 8,9 metra.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowało się dziesięć z jedenastu kamieni tworzących krąg, przy czym jeden z nich jest obalony. Brakujący z kamieni znajdował się po stronie południowo – zachodniej, gdzie obecnie widoczny jest około 25 cm dół. W obrębie kręgu, po stronie północno – zachodniej, znajduje się natomiast dodatkowy kamień, który nie był pierwotną częścią kromlechu. Dojazd do Ardgroom możliwy jest wiejską drogą z szosy R571 i krótkim spacerem od miejsca z drogowskazem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burl A., The stone circles of Britain, Ireland, and Brittany, New Haven-London 2000.
Ó Nualláin S., A Survey of Stone Circles in Cork and Kerry, „Proceedings of the Royal Irish Academy: Archaeology, Culture, History, Literature”, Vol. 84C, 1984.
Ó Nualláin S., The Stone Circle Complex of Cork and Kerry, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, 105/1975.
The Old Stones. A Field Guide to the Megalithic Sites of Britain and Ireland, red. A.Burnham, London 2018.