Historia
Ardee (Atherdee) założone zostało przez anglo-normańskich najeźdźców, na miejscu pierwotnej irlandzkiej osady o nazwie Ath Fhirdia, strategicznie usytuowanej przy brodzie nad rzeką Dee. Ardee zaczęło zdobywać znaczenie już w XII stuleciu, jako miejsce gromadzenia wojsk przeciwko Irlandczykom z Ulsteru, a także jako ośrodek handlowy. W XIV wieku stanowiło jeden z głównych centrów angielskiego władztwa w Irlandii (ang. The Pale, gael. An Pháil). Wtedy też wokół miasta zaczęto wznosić mury obronne, o których pierwsza wzmianka odnotowana została w 1376 roku. Prace nad miejskimi fortyfikacjami trwały do początku XV wieku.
Wzrastający dobrobyt miasta, wraz z niespokojną sytuacją polityczną i narodowościową sprawił, iż w okresie późnego średniowiecza zaczęły w nim powstawać liczne murowane budowle mieszkalno – obronne o wieżowym charakterze. Jedną z nich była wzniesiona w XV wieku okazała wieża mieszkalna, nazwana od nazwiska zamożnej rodziny St Leger. Prawdopodbnie powstała z fundacji Johna St Leger, znanego ze źródeł pisanych powstałych między 1412 a 1463 rokiem.
Po śmierci Johna St Leger wieża przeszła na drodze koneksji małżeńskich na niejakiego Johna Sueterby, który jednak szybko przekazał ją Reginaldowi Bennettowi. W XVI wieku należała do równych prywatnych właścicieli. W 1641 roku wraz z całym miastem zajęta została przez irlandzkie oddziały Phelima O’Neila w trakcie buntu Ulsterczyków, ale jeszcze w tym samym roku Ardee odbiły wojska angielskie. Pod koniec XVIII wieku wieża została przebudowana, kiedy to między innymi dostawiono aneks przy fasadzie, a następnie przekazana instytucjom sądowym (Louth Grand Jury).
Architektura
Wieża wzniesiona została w południowo – zachodniej części średniowiecznego miasta, po wschodniej stronie jednej z głównych ulic Ardee, która przebiegała na linii północ – południe. Wieża nie była w żaden sposób połączona z XIV-wiecznymi obwarowaniami miejskimi, ale mogła zapewniać ochronę ogrodzonemu dziedzińcowi gospodarczemu na jej tyłach. Na południe od wieży, nad rzeką znajdowała się brama Mostowa, natomiast po zachodniej stronie węższa uliczka wybiegała w kierunku bocznej furty miejskiej zwanej Ślepą.
Okazała bryła wieży osadzona została na planie czworoboku o wymiarach 12,8 x 15,4 metra i osiągnęła około 10,7 metrów wysokości. Ponadto z narożników zachodniej fasady wysunięto ku ulicy dwie czworoboczne wieżyczki, wyższe o jedną kondygnację od rdzenia budowli. Zarówno wieżyczki jak i główny blok wieży zwieńczono chodnikiem straży, ukrytym za blankowanymi przedpiersiami. Po stronie zachodniej, tuż obok narożnej wieżyczki podwieszono wykusz machikułowy, chroniący umieszczone w przyziemiu wejście.
Oświetlenie wnętrz budynku zapewniono nieregularnie rozmieszczonymi wąskimi otworami okiennymi, z których wiele zwieńczonych zostało łukami w tzw. ośle grzbiety. Wewnątrz podsklepione zostało jedynie przyziemie, przykryte półkolistą kolebką. Trzy wyższe piętra rozdzielały płaskie, drewniane stropy. Komunikację między kondygnacjami zapewniała klatka schodowa, osadzona w wieżyczce północno – zachodniej. W nieco pogrubionym narożniku północno – wschodnim wieży mieściły się latryny.
Stan obecny
Wieża St Leger, zwana także Wieżą Piparda, jest dziś największą zachowaną w Irlandii miejską wieżą mieszkalną. W okresie nowożytnym mocno przebudowany został jej narożnik północno – wschodni z dużymi, czworobocznymi oknami, a pomiędzy wieżyczki fasady wtopiony aneks. Z pierwotnych detali architektonicznych zachowało się dwudzielne okno w przyziemiu, kilka jednodzielnych otworów okiennych na piętrach, machikuł nad wejściem oraz sklepienie na parterze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Murtagh B., Hatch’s Castle, Ardee, County Louth: A Fortified Town House of the Pale, „Journal of the County Louth Archaeological and Historical Society”, Vol. 22, 1/1989.
Ross N., The Walled Town of Ardee: Selected Extracts, „Journal of the County Louth Archaeological and Historical Society”, Vol. 27, 3/2011.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.