Historia
Założenie kompleksu monastycznego w Antrim (Aontreibh, Oentreb) mogło być związane z działalnością św. Comgalla z Bangor w VI wieku lub ze św. Aedhem, działającym pod koniec V wieku. W obu przypadkach klasztor w Antrim prawdopodobnie związany był z dużym domem zakonnym z Bangor. Średniowieczne zabudowania monastyczne około X-XI wieku powiększone zostały o smukłą, murowaną wieżę. W okresie penetracji Irlandii przez Skandynawów, Antrim miało zostać spalone w 1018 roku, a następnie w 1147 roku. Nie wiadomo do kiedy tamtejsza społeczność mnichów funkcjonowała. W okresie nowożytnym po zabudowaniach klasztornych nie było już śladów, poza okazałą cylindryczną wieżą. W 1819 roku uderzył w nią piorun, uszkadzając zadaszenie.
Architektura
Klasztor założony został po północno – wschodniej stronie jeziora Lough Neagh, pierwotnie w bliskiej odległości od brzegu. Pierwotne zabudowania monastyczne musiały składać się z niewielkiego kościoła lub kaplicy, a także z pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych, być może o formie małych owalnych cel wznoszonych z układanego na sucho kamienia (bez użycia zaprawy). Dominantą wysokościową klasztoru z pewnością była smukła cylindryczna wieża charakterystyczna dla celtyckiego monastycyzmu. Pełniła ona funkcje obronne lub wartowniczo – ostrzegawcze. Mogły w niej być również deponowane najwartościowsze przedmioty mnichów, zwłaszcza w okresach zagrożenia. Najwyższa kondygnacja wieży mogła być przeznaczona na dzwonnicę. Wraz z całym kompleksem klasztornym prawdopodobnie była otoczona ziemnymi obwałowaniami.
Wieża zbudowana została z lekko obrobionego kamienia bazaltowego, układanego w miarę regularne warstwy i uzupełnianego bazaltowym gruzem. Do utworzenia ościeży otworów wykorzystano granit, natomiast zewnętrzne elewacje mogły być pokryte wapiennym tynkiem. Wieża założona została na planie koła o średnicy około 6 metrów, z murami lekko zwężającymi się ku górze i wysokością sięgającą 28 metrów od gruntu do zwieńczenia stożkowatego dachu. Dolna część posadowiona została na prostym cokole, a ten na ziemnej platformie. Mury wieży przeprute zostały czworobocznymi oknami, najgęściej rozmieszczonymi na najwyższej kondygnacji, gdzie odpowiadały czterem stronom świata. Wielkością wyróżniało się okno na drugim piętrze, prawie tak samo duże jak wejście do wieży. Za wyjątkiem otworów na najwyższej kondygnacji, nadproża okien utworzono z dużych kamiennych bloków.
Proste, czworoboczne wejście do wieży utworzono na wysokości 2,3 metra po stronie północno – wschodniej, musiało więc być dostępne po drabinie lub drewnianych schodach, które można było łatwo zdemontować w razie zagrożenia. Portal wejściowy utworzono z dużych granitowych ciosów, przy czym nad nadprożem umieszczono dodatkowy cios z płaskorzeźbionym krzyżem wpisanym w okrąg. Ten jedyny detal zdobniczy prawdopodobnie powstał już w chwili budowy wieży i był unikalny pośród irlandzkich wież monastycznych, natomiast samo ukształtowanie portalu wejściowego było typowe dla bardziej rozwiniętych wieżowych ościeży wejściowych.
Stan obecny
Spośród zabudowań wczesnośredniowiecznego kompleksu monastycznego do czasów współczesnych przetrwała jedynie cylindryczna wieża, jest ona jednak jedną z dwóch kompletnie zachowanych na terenie Północnej Irlandii. Wieża znajduje się dziś w parku pośrodku miasta, z dala od brzegu Lough Neagh, z powodu odsunięcia pierwotnej linii brzegowej. Warto zwrócić uwagę na oryginalne zadaszenie budowli (w bliżej nieznanym stopniu naprawiane w XIX wieku) oraz krzyż wyrzeźbiony nad wejściem (detal unikalny dla celtyckich wież monastycznych). W odległości około 10 metrów od zabytku, dojrzeć można głaz z wydrążonymi dwoma otworami, zwany Wiedźmim Kamieniem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lalor B., The Irish round tower: origins and architecture explored, Dublin 1999.
O’Keeffe T., Ireland’s round towers: buildings, rituals, and landscapes of the early Irish church, Stroud 2004.