Historia
Kościół w Annagh w pobliżu Tralee zbudowany został w XIII wieku, jako siedziba parafii dla lokalnej społeczności. Być może powstał on na miejscu wczesnośredniowiecznego klasztoru, Annagh bowiem według tradycji miało być jednym z miejsc narodzenia św. Brendana. W 1756 roku kościół miał się znajdować pod patronatem rodziny Denny, ale był już w ruinie, do której przyczynić się mógł pożar. Kolejny opis z 1841 roku udokumentował postępującą degradacją budowli, z całkowicie zniszczonym szczytem zachodnim, wyrwą w ścianie północnej i zredukowanym szczytem wschodnim. Dalsze zniszczenia zostały zatrzymane na skutek przeprowadzonych na początku XX wieku prac zabezpieczających.
Architektura
Kościół wzniesiony został na południe od morskiego wybrzeża i na zachód od niewielkiej rzeki, na równym, pierwotnie zapewne podmokłym terenie (nazwę Annagh utworzono od gaelickiego An Teanach – bagno). Zbudowany został z kamienia narzutowego o różnej wielkości, jedynie z grubsza układanego w regularne warstwy. Wykorzystany został wapień i piaskowiec, przy czym z piaskowca utworzono wszystkie detale architektoniczne i opracowane z grubsza ciosy. Budowla została zorientowana względem stron świata, a więc jej prezbiterium, nie wydzielone zewnętrznie z bryły, zwrócono w stronę wschodnią. Całość posiadała prostą formę na rzucie wydłużonego prostokąta. Salowy kościół przykryty był dwuspadowym dachem, opartym od wschodu i zachodu na pozbawionych zdobień, trójkątnych szczytach.
Główne wejście do kościoła wiodło od południa, poprzez ostrołucznie zamknięty, uskokowy portal ze sfazowanym obramieniem. Jego cechą charakterystyczną był zewnętrzny wałek, poprowadzony na całej wysokości, od gruntu po klucz archiwolty, wysunięty przed zewnętrzną elewację muru. Oprócz dekoracyjnej pełnił więc on rolę okapu. Umieszczone w portalu drzwi mogły być zamykane ryglem, blokowanym w otworze w murze, mniej więcej w połowie wysokości. Drugie wejście do kościoła prawdopodobnie znajdowało się dokładnie po przeciwnej, północnej stronie, prowadziło więc z jednej z nadmorskich zatok.
Wnętrze kościoła musiało tonąć w półmroku, ponieważ stosunkowo duża bryła kościoła oświetlana była dużym otworem o szerokości około 1 metra tylko od strony wschodniej. Zapewne znajdowało się tam na osi pojedyncze, ostrołuczne, rozglifione do wnętrza okno. Kolejne dwa, nieco mniejsze okna doświetlały ołtarz ze ścian bocznych. Wyposażenie kościoła musiało być bardzo skromne, ograniczone do półki ściennej w murze wschodnim. Część prezbiterialną oddzielało od części nawowej co najwyżej drewniane lektorium. Budynek nie posiadał sklepienia, ale drewniany strop lub otwartą więźbę dachową.
Stan obecny
Kościół zachował się w stanie niezadaszonej ruiny o murze obwodowych prawie pełnej wysokości, za wyjątkiem szczątkowej ściany zachodniej i wyrwy w ścianie północnej. Szczyt wschodni przetrwał jedynie w niewielkiej części, dochodzi bowiem jedynie do około 1 metra wysokości. Uszkodzone są również wschodnie narożniki, z których wyjęte zostały piaskowcowe ciosy. Na niektórych ścianach z gruzu wapiennego i piaskowca widoczne są naprawy z początku XX wieku. Najcenniejszym zachowanym detalem architektonicznym jest wczesnogotycki portal południowy. Ponadto na wschód od wejścia, po wewnętrznej stronie, znajduje się rzeźba z piaskowca, przedstawiająca rycerza na koniu. Pochodzi ona zapewne z XIV wieku, musiała więc zostać umieszczona w kościele wtórnie. Starszy od kościoła, być może pochodzący nawet z VI wieku, może być natomiast kamień z wyrytym krzyżem, umieszczony w pobliżu portalu po zewnętrznej stronie. We wschodniej części elewacji północnej dojrzeć można jedno z zamurowanych okien bocznych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Buckley K., Dunne L., Archaeological Survey, Annagh Graveyard, Blennerville, Co. Kerry, Tralee 2008.