Historia
Wieża mieszkalna Anbally, zwana także Tavenagh, prawdopodobnie zbudowana została w późnych latach XV wieku lub we wczesnym okresie XVI wieku. Zapewne powstała z fundacji rodu Burke, który posiadał rozległe dobra na terenie baroni Clare i którego przedstawiciele musieli posiadać obronne siedziby mieszkalne z obawy przed członkami wrogich klanów. W źródłach pisanych Anbally odnotowane zostało w 1585 roku, kiedy to wieża miała należeć do niejakiego Jamesa FitzAmbrose z klanu Burke. Wieża mogła być zamieszkiwana jeszcze pod koniec XVIII wieku, bowiem odnotowano, iż była wówczas przykryta strzechą.
Architektura
Wieżę Anbally usytuowano po zachodniej stronie rzeki Clare, w północno – zachodnim narożniku dziedzińca wielkości 31 x 35 metrów. Otaczający dziedziniec mur o grubości około 1,4 metra i wysokości około 6 metrów, połączono z wieżą mniej więcej pośrodku ściany zachodniej i ze wschodnią częścią ściany południowej, wystawała więc ona prawie połową swej północnej objętości poza obwód obronny. Brama wjazdowa na dziedziniec znajdować się mogła w zachodniej części ściany południowej lub po stronie wschodniej. W południowej części kurtyny zachodniej w grubości muru utworzona została latryna. W koronie wszystkich kurtyn zapewne przebiegał chodnik straży, dostępny kamiennymi schodami, umieszczonymi po południowej stronie wieży. Z murowaną częścią założenia sąsiadowało od wschodu i południa gospodarcze podzamcze, chronione ziemnymi wałami na rzucie zbliżonym do kwadratu o bokach długości około 100 metrów. Nie posiadało ono typowej fosy, ale barierę wodną tworzyła wylewająca przez większą część roku rzeka Clare.
Wieża mieszkalna wzniesiona została na rzucie prostokąta o wymiarach 12 x 12,4 metrów, z murami grubości około 2,4 metra. Zbudowana została w całości z opracowanego kamienia układanego w regularne warstwy. Jej mury w typowy dla budowli anglo-normańskich sposób zostały pogrubione na poziomie przyziemia, z zewnętrznymi elewacjami utworzonymi pod skosem i wyprowadzonymi pionowo dopiero od poziomu piętra. Ściany przeprute zostały szczelinowymi otworami oraz większymi, czworobocznymi oknami. Wejście utworzono na poziomie gruntu w ścianie południowej, blisko narożnika zachodniego, w ostrołucznym, sfazowanym portalu, zamykanym żelazną kratą o wahadłowym ruchu. Zwieńczeniem budynku był dwuspadowy dach, oparty od północy i południa na trójkątnych szczytach. Nie zapewniał on miejsca na chodnik straży, mógł więc być późniejszą modyfikacją, gdy względy obronne zeszły na dalszy plan.
Portal wejściowy prowadził do niewielkiego przedsionka, zabezpieczonego broną opuszczaną przez prostokątny otwór w sklepieniu oraz otworem strzeleckim (tzw. mordownią). Z lewej strony przedsionka przejście wiodło do niewielkiej komory w grubości muru, przeznaczonej zapewne dla strażnika lub odźwiernego, który przez wąski otwór mógł obserwować dziedziniec. Z prawej (wschodniej) strony przedsionek łączył się z prostymi schodami w grubości muru, wiodącymi na wyższe kondygnacje, przy czym przebity z nich przez ścianę pod skosem otwór flankował wejście od strony wschodniej (a więc skierowany był ku ręce pozbawionej tarczy u ewentualnego napastnika). Na wprost przedsionka dostępne było główne, wysokie na niecałe 4 metry pomieszczenie parteru. By go osiągnąć trzeba było pokonać kolejne drzwi, blokowane ryglem osadzanym w murze. Pośrodku trzech jego ścian, północnej, wschodniej i zachodniej, znajdowały się wnęki z rozglifionymi do wnętrza otworami strzeleckimi. Każda wnęka uzyskała około 2 metrów szerokości, 2,4 metra wysokości i 1,7 metra głębokości.
Piętra wieży charakteryzowały się dużą ilością komór, wnęk i przejść w grubości masywnych murów. Przykryta sklepieniem druga kondygnacja ogrzewana była kominkiem, umieszczonym w narożniku północno – zachodnim tak nietypowo, że wcinał się on w jedną z wnęk okiennych. W północno – wschodnim narożniku długi korytarz w grubości muru prowadził z kolejnej wnęki okiennej do latryny, przy czym na końcu zakręcał w celu zapewnienia jak największej intymności. Pośrodku ściany południowej główna komnata połączona była z prostokątną komorą w grubości muru, z której obsługiwać można było bronę w przedsionku. Trzecia kondygnacja dostępna była spiralną klatką schodową w narożniku południowo – wschodnim. Zapewne także pełniła funkcje mieszkalne, miała bowiem dostęp do latryny północno – wschodniej i kominka.
Stan obecny
Wieża znajduje się z dala od dróg, pośród pól i prywatnych pastwisk sąsiednich gospodarstw. Przetrwała w stanie trwałej ruiny, z murami obwodowymi o pełnej wysokości i częściowo zachowanymi, przypuszczalnie wtórnymi szczytami. Część z okien prawdopodobnie była powiększana w okresie nowożytnym, niektóre z nich mają dziś uszkodzone ościeża. Połączony z wieżą mur wokół dawnego dziedzińca zachował się jedynie po stronie zachodniej, gdzie dostrzec jeszcze można latrynę. W krótkim odcinku muru wschodniego przy wieży, przetrwały schody wiodące na jego koronę. Zabytek jest obecnie własnością prywatną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Nolan J.P., The Castles of Clare Barony, „Journal of the Galway Archaeological and Historical Society”, Vol. 1, No. 1/1900.
Salter M., The castles of Connacht, Malvern 2004.