Historia
Wczesnośredniowieczny klasztor w Aughagower (Aghagower, gael. Achadh Ghobhair) założyć miał w VII wieku św. Senach, choć według innych przekazów fundacja miała zostać przeprowadzona przy wsparciu żyjącego w V wieku św. Patryka. Wspólnota mnichów przetrwała okres wikińskich najazdów i była nawet w stanie ufundować w XI wieku na terenie klasztoru cylindryczną wieżę. Około XII stulecia w Aughagower wzniesiono murowany kościół, gruntownie przebudowany pod koniec średniowiecza. Fundusze na prace budowlane klasztor prawdopodobnie zawdzięczał usytuowaniu na szlaku pielgrzymkowym między opactwem Ballintubber a górą Croagh Patrick, związaną z kultem patrona Irlandii, świętego Patryka. Nie wiadomo do kiedy funkcjonowała wspólnota mnichów w Aughagower. Kościół zapewne podupadł wraz z rozprzestrzenianiem się reformacji i upadkiem ruchu pielgrzymkowego.
Architektura
Wczesnośredniowieczny kompleks monastyczny składać się musiał z kościoła lub kaplicy, a także z prostych pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych o bliżej nieznanej formie. W Aughagower wzniesiona została również typowa dla celtyckiego monastycyzmu cylindryczna wieża, pełniąca funkcje obronne lub wartowniczo – ostrzegawcze. Mogły w niej być deponowane najwartościowsze przedmioty mnichów, składowane wewnątrz zwłaszcza w okresach zagrożenia. Na co dzień natomiast najwyższa kondygnacja wieży mogła być przeznaczona na dzwonnicę. Całe założenie klasztorne prawdopodobnie było otoczone rowem i wałem.
Wieżę zbudowano ze stosunkowo dużych, opracowanych od strony lica kamieni, układanych w miarę regularne warstwy i uzupełnianych mniejszymi, przeważnie długimi i płaskimi kamieniami. Założona została na planie koła o średnicy około 5 metrów u podstawy. Wejście do wieży znajdowało się nieco ponad 2 metry nad poziomem gruntu. Umieszczono je po stronie wschodniej, tak by było skierowane na kościół. Tworzył je prosty, półkoliście zamknięty portal, wykonany z masywnych klińców zajmujących całą grubość muru. Nieliczne otwory okienne do połowy wysokości wieży były niewielkie, czworoboczne. Przypuszczalnie największe okna utworzono na najwyższej kondygnacji, w celu lepszego rozchodzenia się dźwięku dzwonów i możliwości oglądu okolicy. Wnętrze wieży podzielone było na kondygnacje drewnianymi stropami, osadzonymi na kamiennych wspornikach.
Kościół klasztorny znajdował się we wschodniej części kompleksu klasztornego. Była to prosta budowla salowa na planie prostokąta, przykryta dwuspadowym dachem opartym na trójkątnych szczytach. Wejście do wnętrza wiodło od południa przez półkoliście zamknięty portal, natomiast oświetlenie początkowo zapewniały wysokie i wąskie otwory. W XV wieku w ścianę wschodnią wstawiono duże, profilowane okno ostrołuczne, wypełnione trójdzielnym maswerkiem, a w ścianę południową bardziej nietypowe okno ze zwieńczeniem dwuramiennym (siodłowym) i profilowanym gzymsem.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwała w niepełnej wysokości cylindryczna wieża z XI wieku, obecnie sięgająca niecałych 16 metrów od poziomu gruntu. Poddano ją w latach 60-tych XX wieku niezbyt fachowej renowacji, w trakcie której między innymi zamurowano wyrwę po stronie północnej. Wyróżnia się ona do dziś kolorem odmiennego materiału budowlanego. Zachowały się trzy otwory okienne oraz oryginalne wejście do wieży, na którym dojrzeć można ślady pożaru. Wejście na poziomie gruntu zostało przebite wtórnie.
Po wschodniej stronie wieży widoczne są ruiny kościoła z XII wieku, przebudowywanego w okresie gotyku. Zachowała się jego ściana południowa, wschodnia włącznie ze szczytem oraz większość północnej. Spośród detali architektonicznych przetrwał portal południowy oraz gotyckie okno południowe i wschodnie. W ścianie południowej widoczne jest również starsze okno szczelinowe. W pobliżu kościoła, w narożniku utworzonym przez zakręt asfaltowej ulicy, znajduje się kamienny basen, prawdopodobnie służący pielgrzymom. W jego ścianie dojrzeć można kamień z płaskorzeźbionym motywem sheela na gig, ukazującym kobietę z szeroko rozwartym sromem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lalor B., The Irish round tower: origins and architecture explored, Dublin 1999.
O’Keeffe T., Ireland’s round towers: buildings, rituals, and landscapes of the early Irish church, Stroud 2004.