Historia
Opactwo Abbeyshrule, oficjalnie nazwane Flumen Dei (Rzeka Boga), założone zostało około 1200 roku, być może na miejscu starszego klasztoru. Stanowiło filię opactwa Mellifont, choć jeszcze w pierwszej połowie XIII wieku podporządkowane zostało opactwu Bective. Fundatorami byli przedstawiciele irlandzkiego klanu O’Farrell z Annaly, najzamożniejszej i najbardziej wpływowej rodziny w regionie, z której szeregów wybierano wielu opatów Abbeyshrule.
W 1476 roku opactwo zostało spalone przez wojska angielskie. Zabudowania klasztorne miały co prawda zostać w kolejnych latach odbudowane, ale nie wiadomo czy konwent podniósł się po tym wydarzeniu i czy funkcjonował do czasu kasaty w latach 40-tych XVI wieku. Co prawda wybierani byli wówczas jeszcze z klanu O’Farrell opaci komendatoryjni, ale mogło to być jedynie stanowisko formalne, związane z dysponowaniem majątkiem ziemskim klasztoru.
W drugiej połowie XVI wieku i w XVII stuleciu zabudowania opactwa popadły w ruinę i zostały w większości rozebrane, między innymi z przeznaczeniem odzyskanych materiałów budowlanych na wzniesienie pobliskiej wieży mieszkalnej, od 1569 roku siedziby sędziego, sir Roberta Dillona (Chief Justice of the Common Pleas). Około początku XVIII wieku dawne prezbiterium kościoła klasztornego wykorzystane zostało do utworzenia niewielkiej kaplicy.
Architektura
Opactwo założone zostało na wschodnim brzegu rzeki Inny, w jednym z jej płytkich meandrów. Jego zabudowania złożone były z kościoła oraz pomieszczeń klasztornych, sąsiadujących ze świątynią po stronie południowej. Klauzura składała się z co najmniej jednego, wschodniego skrzydła, usytuowanego prostopadle do kościoła. Po jego zachodniej stronie znajdował się ogród wirydarza.
Kościół klasztorny odpowiadał niewielkiemu znaczeniu i wielkości opactwa, był więc budowlą niedużą i skromną, całkowitej długości około 41 metrów. Nie nawiązywał układem do budowlanych tradycji cystersów, bardziej przypominał świątynię parafialną. Składał się z jednonawowego korpusu i prezbiterium o tej samej szerokości, które na wschodzie zamknięto ścianą prostą. Prawdopodobnie budowla była bezwieżowa i bez transeptu. Oświetlały ją okna o jeszcze półkolistych zamknięciach, sfazowane od strony zewnętrznej i rozglifione do wnętrza. Wewnątrz podział na część nawową i kapłańską (prezbiterialną) prawdopodobnie zapewniała przegroda lektorium. W późniejszym okresie, być może po zniszczeniach z 1476 roku, wybudowano w tym miejscu trzy przykryte kolebkami niewielkie pomieszczenia, a szczyt powyżej zwieńczono małą dzwonnicą. Kościół został wówczas zapewne skrócony o partię zachodnią.
Wieża mieszkalna z drugiej połowy XVI wieku zbudowana została na południowym krańcu wschodniego skrzydła klauzury. Wzniesiona została na planie prostokąta o dłuższych bokach na linii wschód – zachód, z płytkim ryzalitem wysuniętym przy narożniku północno – zachodnim. Posiadała cztery kondygnacje, połączone spiralną klatką schodową umieszczoną w narożniku północno – wschodnim. Na piętrze schody te łączyły się z wąskim korytarzem utworzonym w ścianie północnej, połączonym z główną komnatą wieży, ogrzewaną kominkiem osadzonym w murze wschodnim.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się ruiny kościoła klasztornego, głownie jego części prezbiterialnej, w której najciekawszym elementem są dwa okna wschodnie z okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem. O istnieniu wschodniego skrzydła klauzury świadczą głównie nierówności terenu i skromne kamienne relikty. W miejscu jego zakończenia widoczna jest natomiast ruina XVI-wiecznej wieży mieszkalnej. Przy drodze na wschód od wejścia znajduje się replika wczesnośredniowiecznego krzyża z VIII wieku, który obecnie znajduje się w zakrystii nowożytnego kościoła katolickiego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., Abbeys and friaries of Ireland, Malvern 2009.
Stalley R.A., The Cistercian monasteries of Ireland, London-New Haven 1987.