Historia
Wieża Wack powstała w drugiej połowie XIV wieku, jako rozpowszechniona wówczas na terenach północnej Estonii obronna siedziba wasalnego rycerstwa, żyjącego w obawie przed wystąpieniami zbrojnymi etnicznej ludności Inflant. Pierwszymi właścicielami Wack była rodzina Wacker, a pierwsza bezpośrednia wzmianka o wieży odnotowana została w 1442 roku. W ciągu kolejnych stuleci budowla często zmieniała właścicieli, zawsze jednak pozostawała w rękach prywatnych. Zaniedbana w czasach komunizmu, została odnowiona w latach 80-tych XX wieku.
Architektura
Wieża zbudowana została nad stromą skarpą płynącego po stronie północnej strumienia. Jej mury wzniesiono z miejscowego łamanego wapienia i dokładnie opracowanych, choć niewielkich ciosów wzmacniających narożniki. Utworzona została na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach około 10 x 10 metrów. Ściany uzyskały niejednakową grubość od 1,2 do 2,4 metra. Najszersze były po stronie wschodniej i południowej, a to ze względu na umieszczenie w ich grubości wejścia oraz klatek schodowych. Najcieńszą utworzono ścianę północną, dobrze chronioną naturalnym spadkiem terenu. Grubość murów systematycznie spadała od najniższej do najwyższej kondygnacji, dzięki czemu każde wyższe pomieszczenie było przestronniejsze.
Elewacje zewnętrzne wieży były surowe, przeprute czworobocznymi i odcinkowo zamkniętymi otworami okiennymi, a także szczelinami doświetlającymi i wentylacyjnymi. Na wschodniej części ściany północnej na poziomie przedostatniej kondygnacji nadwieszono na dwóch konsolach wykusz latryny, z którego nieczystości spadały wprost do strumienia w dolinie. Największą ilość otworów posiadało najwyższe piętro, po trzy regularnie rozmieszczone z każdej strony świata. Zapewne pełniły one funkcje obronne, gdyż wieża zwieńczona była dachem czterospadowym bez dookolnej galerii z krenelażem. Wejście do wieży umieszczono na poziomie gruntu w ścianie wschodniej. Było ono zamykane drzwiami blokowanymi ryglem osadzanym do otworu w murze. W podobny sposób blokowano okiennice dwóch okien parteru.
Parter wieży stanowił reprezentacyjne, wysokie pomieszczenie przykryte kamiennym sklepieniem, oświetlane oknami od południa i zachodu. Było ono połączone z wejściem korytarzowym przedsionkiem, z którego boku zapewniony był dostęp do schodów wiodących w górę. Schody te w grubości muru zakręcały w narożniku południowo – wschodnim i kończyły się pośrodku ściany południowej. Tam, na pierwszym piętrze znajdowało się pomieszczenie mieszkalne, ogrzewane narożnym kominkiem, wyposażone w półki ścienne, otwór do usuwania brudnej wody oraz przejście w grubości muru do wykuszowej latryny. W ścianie południowej na pietrze znajdowało się jeszcze drugie wejście do kolejnych schodów, poprowadzonych do narożnika południowo – zachodniego, gdzie spiralnie opadały do piwnicy z pominięciem parteru. Pomieszczenie piwnicy przykrywało sklepienie oparte na smukłym środkowym filarze. Najwyższe piętro stanowił poziom obronny, którego drewniany strop chroniła przed ogniem warstwa wapiennych płyt.
Stan obecny
Wieża Wack jest bardzo cennym, zachowanym w całości przykładem średniowiecznej, wieżowej rycerskiej siedziby obronno – mieszkalnej, jednym z jedynie dwóch które przetrwały w całości na terenie Estonii. Choć część detali architektonicznych wieży uległa zniszczeniu i musiała zostać wymieniona (np. portal wejściowy) zachowało się wiele pierwotnych elementów, takich jak sklepienie piwnicy z centralnym filarem, wykusz latrynowy, czy żłobiony kamień z otworem na brudną wodę. Wewnątrz zabytku obecnie znajduje się niewielkie muzeum.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.