Historia
Pierwsza wzmianka o Otepää, odnosząca się jeszcze do pogańskiego grodu, odnotowana została w źródłach pisanych w 1116 roku. Książę ruski Mścisław zdobył wówczas warownię o nazwie Niedźwiedzia Głowa, od której pochodzić miała późniejsza nazwa zamku, gdyż „ott” w miejscowym dialekcie oznaczało głowę. Gród był jedną ze znaczniejszych siedzib ugrofińskiego plemienia Ugandów, dlatego oblegały go wojska niemieckich krzyżowców w 1208 roku i Rusini w 1210 roku. Jeszcze w tym samym roku został zdobyty przez zakon kawalerów mieczowych, który w 1216 roku wraz z oddziałami biskupa ryskiego wzmocnił obwarowania. Już jednak w kolejnym roku Ugandowie przy pomocy Rusinów odbili Otepää.
Murowany zamek Odenpah wzniósł biskup Hermann von Bekeshovede, po zdobyciu grodu przez krzyżowców w 1224 roku. Prace budowlane musiały być prowadzone bardzo sprawnie, bowiem już rok później wzmiankowano silne fortyfikacje („Castrum Odempe, novis habitatoribus inhabitatum invenit et firmiter aedificatum”). Ich ukończenie prawdopodobnie nastąpiło za następców Hermanna, biskupa Alexandra lub Friedricha von Haseldorfa. Prawdopodobnie na zamku planowano założyć jedną z głównych siedzib biskupich, gdyż nie była to graniczna, ani przydrożna strażnica. Jednak pomimo licznych starań Odenpah nie odegrało nigdy znaczącej roli. Przyczyną tego stanu była zmiana kierunku szlaków handlowych i dynamiczny rozwój położonego nad rzeką Emajõgi Dorpatu, do którego ostatecznie przeniesiono stolicę diecezji.
Fatalna w skutkach dla zamku okazała się wojna między zakonem krzyżackim a biskupem Dorpatu, podczas której w 1396 roku oblegającym Krzyżakom udało się podpalić i zniszczyć warownię. Zrujnowanej budowli nigdy nie odbudowano w pełnym wymiarze, choć zamkowe zabudowania odnotowane zostały w źródłach pisanych jeszcze w 1477 roku. Ostatecznie zamkowe cegły i kamienie posłużyły miejscowej ludności za darmowy materiał budowlany.
Architektura
Zamek Odenpah w najbardziej rozwiniętej formie składał się z części górnej, usytuowanej na miejscu starszego grodu na szczycie wzgórza, a także z osłaniających go od północy dwóch ufortyfikowanych przedzamczy, ulokowanych niżej, u podstawy wzniesienia. Wzgórze charakteryzowało się stromymi i wysokimi stokami praktycznie z każdej strony świata. U ich podnóża po stronie zachodniej pierwotnie przepływać mogła rzeka, natomiast na północnym – wschodzie znajdowały się podmokłe tereny z licznymi jeziorami.
Obronę zamku górnego zapewniał poprowadzony wzdłuż krawędzi stoków mur obronny, w planie posiadający kształt zbliżony do migdała, ze zwężeniem w części południowo – zachodniej. Główna brama zamku górnego znajdowała się po stronie wschodniej w północnej części dziedzińca, skąd prowadziła do pierwszego przedzamcza. Brama mieściła się w czworobocznym budynku lub wieży z przejazdem w przyziemiu, w całości umieszczonym wewnątrz dziedzińca. Większość zabudowań mieszkalnych zamku górnego przystawiona była do muru obwodowego, zwłaszcza po wschodniej i zachodniej stronie, choć duży budynek z przedsionkiem usytuowany był też w części północnej. Być może centralnym elementem założenia była czworoboczna, wolnostojąca wieża główna.
Zabudowa mieszkalno – gospodarcza obu podzamczy, podobnie jak w głównej części założenia, zapewne przystawiona była do wewnętrznych ścian murów, ale w większości stanowiły ją konstrukcje drewniane lub szachulcowe. Murowaną formę posiadał masywny budynek bramny wewnętrznego podzamcza, utworzony na planie prostokąta z dłuższymi bokami równoległymi do muru obronnego. Żadnego z podzamczy prawdopodobnie nie wzmacniały baszty. Podzamcze zewnętrzne wyróżniało się prostymi kurtynami z ostrymi narożnikami, w odróżnieniu od zaoblonych naroży wewnętrznego podzamcza i zamku górnego.
Stan obecny
Dziś z zamku zobaczyć można jedynie zarys fundamentów na szczycie wzgórza, zabezpieczonych w czasie prac archeologicznych. W ich trakcie odkryto wiele ciekawych znalezisk, między innymi jeden z najstarszych w Europie przykładów ręcznej broni palnej, odlanej z brązu przed 1396 rokiem. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.