Historia
Kościół św. Michała w Kihelkonna został wzniesiony około 1250 roku jako wspólne przedsięwzięcie inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego i biskupstwa ozylskiego, w celu chrystianizacji Estonii. Kościół został zbudowany w strategicznym miejscu, przy porcie o dużym znaczeniu i na drodze łączącej zachodnią Saremę z resztą Estonii. Pierwotnie zaprojektowano go tak, aby miał zachodnią wieżę, ale po buncie w latach 1260-1261, kiedy był jeszcze nieukończony, plany zostały zarzucone. Nowożytną wieżę dobudowano dopiero w 1899 roku.
Architektura
Kościół średniowieczny składał się z prostokątnej w planie, wydłużonej nawy i także prostokątnego, lecz węższego i krótszego prezbiterium. Elewacje całej budowli pozostawiono gładkie, pozbawione przypór. Zarówno nawę jak i prezbiterium oświetlały długie oraz wąskie, obustronnie rozglifione, lancetowate okna. Wyróżniało się wschodnie okno prezbiterium, szersze, zamknięte ostrołukiem, oświetlające ołtarz główny kościoła. Wejście wiodło od zachodu oraz od południa poprzez dwuprzęsłową kruchtę.
Wewnątrz podzieloną na dwa kwadratowe przęsła nawę oddzielono od jednoprzęsłowego prezbiterium ostrułuczną arkadą tęczy, z pozbawioną profilowania archiwoltą osadzoną na dwóch gzymsach impostowych. Arkadą oddzielona została też od nawy zachodnia kruchta (nie wyróżniona zewnętrznie z bryły kościoła), która pierwotnie planowana była jako podstawa nieukończonej wieży.
Wszystkie wnętrza kościoła przykryte zostały sklepieniami, pomimo iż kościół nie był wzmocniony ani jedną przyporą. Możliwe to było za sprawą masywnych murów obwodowych oraz relatywnie małych wymiarów, a zwłaszcza niedużej szerokości korpusu. Zastosowano sklepienia z żebrami spiętymi rzeźbionymi zwornikami i opadającymi na schodzące aż do posadzki służki. Te ostatnie składały się z wałków osadzonych na przyściennych pilastrach.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny, ale jego bryłę zniekształciła smukła nowożytna wieża z masywnymi przyporami oraz aneks po stronie północnej prezbiterium. Z tego powodu budowla uzyskała inną sylwetkę od pierwotnie zamierzonej. W średniowieczu kościół zapewne przypominałaby nieodległą świątynię w Pöide, gdyby pierwotna przysadzista wieża została ukończona. Szczęśliwie natomiast zachowały się oryginalne otwory okienne nawy i prezbiterium oraz sklepienia wraz z ich systemem podtrzymywania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Saaremaa kirikud. The churches on the island of Saaremaa, Tallinn 2003.