Historia
Data budowy zamku nie została uwieczniona w przekazach pisemnych, nie wiadomo także czy powstał on na miejscu wcześniejszego grodu pogańskiego. W źródłach pisanych zamek Helme (niem. Helmet) pojawił się po raz pierwszy dopiero w 1412 roku, choć jego wzniesienie prawdopodobnie nastąpiło dużo wcześniej, zapewne w pierwszej połowie XIV wieku. Stanął on w centrum inflanckich posiadłości zakonu krzyżackiego, przy drodze łączącej Wenden z Fellinem.
W 1471 roku na zamku więziono obalonego przez współbraci zakonnych mistrza krajowego Inflant, Johanna Waldhaus von Heerse. Wiadomo również, iż w 1560 roku w pobliżu zamku rozegrała się bitwa pod Ermes, w której wojska moskiewskie rozgromiły siły inflanckiej gałęzi Krzyżaków. Pomimo tego zamek szczęśliwie uniknął większych zniszczeń i przeszedł pod panowanie polsko-litewskie. Kres militarnej historii zamku przyszedł w 1658 roku, gdy Helme zniszczyły wojska rosyjskie grabiące tereny południowej Estonii. Od tego czasu zamek pozostawał w ruinie.
Architektura
Zamek zbudowany został po południowo – zachodniej stronie niewielkiej, mocno meandrującej rzeki Helme. Miał kształt nieregularny, dostosowany do formy wzgórza na którym został wzniesiony, wydłużony na linii północ – południe, ze zwężoną częścią północną i szerszą partią południową. Ta ostatnia stanowiła czoło zamku, zapewne skierowane na podzamcze lub podzamkową osadę. Całe założenie otaczała sucha fosa, zaś po stronie zachodniej mógł się znajdować staw. Główna brama zamkowa mieściła się od południa. Prowadził do niej most oparty na kamiennych filarach.
Obrona zamku opierała się na pojedynczej linii muru obronnego. Zamek posiadał też czworoboczną w planie, zbliżoną do kwadratowej wieżę główną, położoną mniej więcej w połowie długości zachodniego muru, w miejscu gdzie obwód ulegał zwężeniu. Była ona w całości usytuowana na terenie dziedzińca i nie wystawała przed obwód obronny. Dodatkowo południowo – wschodni odcinek obwodu chroniony był dwoma drobniejszymi wieżami, czy też raczej basztami, czworobocznymi w planie i w całości wysuniętymi w stronę przekopu. Musiały one wzmacniać odcinek uznany za najbardziej zagrożony, sąsiadujący z bramą i pobliskim wzniesieniem.
Zabudowa wewnętrzna zamku przylegała do muru obwodowego, zwłaszcza w jego północnej części, gdzie zapewne mieściły się najważniejsze pomieszczenia reprezentacyjno – mieszkalne, rozmieszczone w trzech skrzydłach. Dodatkowe zabudowania, być może pomocnicze lub gospodarcze, znajdowały się w części południowej zamku, w pobliżu bramy wjazdowej. Nie wiadomo czy rezydencjonalna północna część zabudowań była odgrodzona murem od gospodarczej części południowej.
Stan obecny
Pomimo tego, iż zamek jeszcze na początku XIX stulecia znajdował się w stosunkowo dobrym stanie, dziś jest malowniczo usytuowaną ruiną, z niewielkimi reliktami zabudowy wewnętrznej i dłuższymi fragmentami muru obwodowego, rozsianymi po zalesionym trenie. Jego najwyższe partie sięgają wysokości jedynie kilku metrów, przypuszczalnie jednak dolne partie ukryte są pod ziemią i gruzem z zawalonych części. Wstęp na teren zamku jest wolny, dostępny z parkingu przy przecinającej miasteczko Helme drodze nr 6.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.