Historia
Zbraslav, pomimo położenia na dużej wysokości, należał do obszaru wcześnie zasiedlonego, co zawdzięczał bliskości miasta Brna i ważnych szlaków wiodących z Moraw do ziem czeskich. Z okolicznych terenów wyłoniło się wiele najważniejszych morawskich rodów szlacheckich, takich jak Tasovcy z Tasova, Pernštejnowie z Medlova, czy panowie z Popovic i Rosic. Również Zbraslav stał się kolebką ważnej rodziny, której późniejsza gałąź z Kunštátu wyłoniła jednego z czeskich królów.
Jako pierwszy ze Zbraslavia pisał się w latach 1222-1240 niejaki Gerhard, ważna osobistość piastująca wysokie urzędy państwowe w XIII-wiecznych Morawach. Jego synowie Smil, Boček i Kuno również odgrywali duże znaczenie w ówczesnej polityce, jedynie czwarty syn, żyjący w latach 1233-1254 Mikul, nie angażował się publicznie i żył na uboczu w Zbraslaviu. Przypuszczalnie jeden z potomków Mikula, około przełomu XIII i XIV wieku ufundował lub rozbudował do murowanej formy zbraslavski zamek, w którym rodzina żyła do końca XIV stulecia. Choć zamek ten uzyskał znaczne rozmiary, nigdy nie został bezpośrednio odnotowany w przekazach pisanych.
W 1358 roku wspomniani zostali członkowie zbraslavskiej gałęzi rodu: Žibřid i Mikul. Później część majątku przeszła na klasztor cysterek w Starym Brnie, a część została sprzedana w 1385 roku przez Racka ze Zbraslavia właścicielom zamku Rosice. Racek mógł być ostatnim członkiem rodu który mieszkał na zamku w Zbraslaviu. Fatalna w skutkach mogła być dla niego sprzedaż zaplecza gospodarczego oraz utrata funkcji mieszkalnej. Pozbawiony znaczenia, najpewniej został porzucony pod koniec XIV wieku.
Architektura
Zamek zbudowany został w dolinie niewielkiej rzeki Bílá Voda. Górował nad nią wysokimi i stromymi zboczami cypla, od strony zachodniej połączonego z pozostałą częścią płaskowyżu. Od północy i wschodu stoki cypla opadały ku rzece, natomiast na południu ku wąskiemu wąwozowi z płynącym nim strumieniem Žleb. Podłużny kształt wzniesienia nadał zamkowi również mocno wydłużoną formę, przy czym rdzeń z najważniejszymi zabudowaniami zajmował wschodnią, najbezpieczniejszą część cypla, a podzamcze z zabudową gospodarczą usytuowane było od zachodu.
Podzamcze zabezpieczone zostało od zachodu szerokim poprzecznym przekopem o szerokości około 19 metrów i głębokości od 4,5 do 5 metrów. Od strony przedpola sąsiadował on z wąskim wałem, który przy krótszych bokach na północy i południu nie zanikał, ale chronił nasypami przed wtargnięciem przeciwnika do wnętrza suchej fosy. Samo podzamcze miało około 50 metrów długości i 33 metry szerokości, przy czym od strony czołowej nieco się poszerzało. Po stronie północno – zachodniej owa poszerzona część mogła być wykorzystywana przez niewielkie przedbramie, dostępne długim drewnianym mostem przerzuconym przez przekop. Z przedbramia dostać się można było na czołową część podzamcza, lekko wywyższoną w stosunku do pozostałej części, zapewne w celu ochrony przed ewentualnym ostrzałem. Zabudowa podzamcza prawdopodobnie była konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. W większości była przystawiona do obwarowań, ale jeden duży budynek zajmować mógł mniej więcej środkową część majdanu.
Główna część zamku zajmowała niewielki, z grubsza czworoboczny obszar o wymiarach około 26 x 21 metrów. Otoczony był on dookolną suchą fosą o szerokości 12-14 metrów i głębokości osiągającej na zachodzie 4 metry. Ponadto fosę okrążał wał, który łączył się na zachodzie z obwarowaniami podzamcza, a na północy biegł po krawędzi stoku cypla. Najważniejszym elementem obrony był kamienny mur obwodowy rdzenia zamku, w południowo – wschodnim narożniku połączony z czworobocznym budynkiem, być może o wieżowym charakterze. Jego dwie zewnętrzne elewacje stanowić mogły część obwodu obronnego, wnętrze natomiast musiało być główną przestrzenią mieszkalno – reprezentacyjną zamku.
Stan obecny
Obecnie zarośnięty lasem teren zamku nazywany jest Hradisko. Nie zachowały się na nim żadne elementy murowanej zabudowy, ale nadal widoczne są obwałowania ziemne i kamienny gruz wraz z pozostałościami zaprawy. Dojście możliwe jest tylko leśnymi duktami. Prawdopodbnie najdogodniejszy wiedzie zielonym szlakiem turystycznym od strony miasteczka Zbraslav, wzdłuż strumienia Žleb. Krótsza droga na przełaj zmusza do wspinania się po stoku i przez strumień, z drogi po południowej stronie cypla.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Škvrňák J., Budování šlechtických dominií na Moravě ve 13. a v první polovině 14. století, Brno 2020.