Historia
Zamek prawdopodobnie został zbudowany około 1303 roku, a najstarsza bezsporna wzmianka o nim pojawiła się niewiele później, w 1318 roku. Po 1363 roku przeszedł w ręce rodu z dwoma czerwonymi głowami ptaków na srebrnym polu, którego przedstawiciele zaczęli się pisać z Vlašimia, a później od swej drugiej siedziby z Jenštejna. Z rodu tego wywodzili się znani arcybiskupi prascy: Jan Očko z Vlašimia oraz Jan z Jenštejna. Zamek będąc w ich posiadaniu został znacznie rozbudowany i stał się reprezentacyjną siedzibą rodu.
W 1414 roku Jan z Vlašimia sprzedał zamek Jankowi z Chotěmic, byłemu hejtmanowi wrocławskiemu i świdnickiemu. Mimo, iż początkowo podpisał się on pod protestem przeciwko spaleniu na stosie mistrza Jana Husa, to później stanął po stronie króla Zygmunta Luksemburczyka, od którego w nagrodę otrzymał majątek klasztoru Louny. W 1424 roku Vlašim stał się celem ataku husytów, którzy go zajęli i oddali w zarząd krewnemu Janka, Tumie z Chotěmic. W późniejszym okresie wojny Tuma zaczął skłaniać się ku łagodniejszemu skrzydłu husytyzmu i ostatecznie pogodził się z królem, który nawet nocował na zamku w 1437 roku w drodze na Morawy. W tym czasie majątek posiadał już Janek z Chotěmic, dzierżący zamek do 1442 roku.
W drugiej połowie XV wieku kolejny właściciel Vlašimia, Mikuláš młodszy Trčka z Lípy, na skutek znacznego rozwoju broni prochowej w trakcie wojen husyckich, znacznie rozbudował zewnętrzne obwarowania zamku. W kolejnym stuleciu Vlašim dzierżyli Stranovšcy ze Sovojovic, Klenovšcy z Ptení i Vostrovcowie lub Ostrovcovie z Kralovic. Pod ich rządami zamek przebudowano w stylistyce renesansowej. Jego właścicielem w czasie antyhabsburskiego powstania z 1618 roku był Jan Ostorvec, który na skutek represji po klęsce pod Białą Górą utracił cały majątek. W 1622 roku zamek kupił ród panów z Talmberka, po których w XVIII stuleciu nastąpili Aueršperkowie. Posiadali oni Vlašim aż do nacjonalizacji w 1945 roku, w międzyczasie dokonując gruntownej przebudowy zamku na nowożytny kompleks pałacowo – parkowy.
Architektura
Zamek usytuowano na wzniesieniu nad rzeką Blanica. W swej najstarszej fazie składał się on z czworobocznego, zbliżonego do kwadratu obwodu murów, wzmocnionego dwoma narożnymi, cylindrycznymi wieżami: po stronie południowej i północno – wschodniej. Co prawda nie wystawały one zbyt mocno poza odwód obronny, lecz możliwe, iż posiadały niewielkie funkcje flankujące. Zabudowa mieszkalna została przystawiona do wewnętrznych ścian murów. Był to wąski budynek po stronie zachodniej oraz krótszy lecz szerszy dom północny.
Rozbudowa z drugiej połowy XV wieku otoczyła rdzeń zamku nowym obwodem murów. Powtarzał on układ starszego pierścienia murów, a jedynie po stronie północnej wydzielił większy dziedziniec o planie zbliżonym do trójkąta. Prawdopodobnie usytuowano na nim zabudowę gospodarczą. Wjazd umożliwiała czworoboczna wieża bramna po stronie północno – zachodniej, ponadto obwód murów zasiliła co najmniej jedna (możliwe, iż było ich pięć) cylindryczna, otwarta od wewnątrz wieża działowa, czy też basteja w narożniku po stronie północno – wschodniej.
Stan obecny
Zamek na skutek gruntownych nowożytnych przekształceń całkowicie zatracił pierwotne cechy stylistyczne. Z jego zabudowy wybija się jeden z cylindrycznych, narożnych bergfriedów, obecnie o całkowicie zmienionej formie, widoczna jest również jedna z XV-wiecznych bastej zewnętrznego obwodu obronnego. Dziś w jednym z pałacowych skrzydeł mieści się szkoła, w innych natomiast organizowane są imprezy kulturalne i okolicznościowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.