Historia
Pierwszy kościół farny w Vimperku wzniesiono w stylistyce wczesnogotyckiej, około połowy XIII wieku, w czasie rozwoju podzamcza i podzamkowej osady targowej. Prace budowlane nad jego gotyckim prezbiterium, zakrystią oraz korpusem nawowym trwały około lat 60-tych XIV wieku, a może nawet nieco dłużej, gdyż w 1405 roku kościół nazwano nowym. Następnie na przełomie XV i XVI wieku założono sklepienia w poszerzonym wówczas korpusie nawowym i dobudowano kaplicę św. Anny. Jakiś czas później budowlę musiało spotkać bliżej nieznane nieszczęście, gdyż w 1574 roku właściciele Vimperka zażądali cegieł na naprawy uszkodzonego kościoła. Nowożytne przekształcenia miały miejsce około 1600 roku, gdy dostawiono kruchtę i przebudowano wieżę, a następnie w XVIII i XIX wieku.
Architektura
Kościół Zwiastowania NMP wzniesiony został na skraju bardzo długiego placu rynkowego, w jego narożniku północno – wschodnim, na opadającym z zachodu ku wschodowi terenie. Znajdował się blisko miejskich murów obronnych, choć prawdopodobnie oddzielał go od nich na wschodzie jeden lub dwa rzędy ciasno rozmieszczonych zabudowań. Od południa kościół sąsiadował z ulicą wybiegającą z rynku w stronę bramy Prachatickiej, natomiast od zachodu i północy działka kościelna przylegała do zwartej zabudowy mieszkalnej.
U schyłku średniowiecza kościół składał się z dwunawowego korpusu na planie prostokąta o wymiarach 16,4 x 10,6 metrów, węższego i krótszego prezbiterium z wielobocznym zamknięciem na wschodzie (6,7 x 8,9 metrów), prostokątnej zakrystii przy północnej ścianie prezbiterium i kaplicy św. Anny przy północnej ścianie korpusu (8,7 x 5 metrów), tej ostatniej nieco nieregularnej w planie, ze względu na dostawienie również do zakrystii. Południowo – zachodni narożnik korpusu w okresie późnego gotyku podwyższono do formy czworobocznej wieży.
Elewacje zewnętrzne wzmocnione zostały przyporami jedynie w prezbiterium. Pomiędzy nimi rozmieszczono pięć wysokich, ostrołucznie zamkniętych okien z dwudzielnymi maswerkami (motywy rybich pęcherzy, trójliści i czwórliści w górnych partiach, trójliście wieńczące środkowe laski). Tylko jednym wąskim oknem doświetlono od wschodu zakrystię, natomiast w korpusie okna przebito od północy i południa. Główne wejście umieszczono w fasadzie zachodniej, w portalu o ostrołucznej, profilowanej archiwolcie osadzonej na bardzo wysokim cokole.
Wnętrze korpusu podzielono niestandardowo na szerszą nawę północną oraz bardzo wąską nawę południową, co zapewne było wynikiem rozbudowy starszej budowli (nawa północna) o nową część (nawa południowa). Podział zapewniły smukłe czworoboczne filary i ostrołuczne arkady. Na nawę południową otwarto też ostrołuczną arkadą przestrzeń podwieżową. Większą nawę przykryto późnogotyckim sklepieniem żebrowym tworzącym sieciowe wzory, natomiast nawę węższą sklepieniem gwiaździstym, sześcioramiennym. Kaplicę św. Anny podzielono na dwa przęsła, ozdobione sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym. Każde z przęseł otwarto na nawę główną półkolistą arkadą. Oddzielone od nawy głównej nieprofilowaną arkadą tęczy prezbiterium, przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym w przęśle prostokątnym i sklepieniem sześciodzielnym nad wschodnim zamknięciem. Gruszkowe w przekroju żebra osadzono na półwalcowych służkach, a te zaś na stożkowych, profilowanych konsolach. W dwuprzęsłowej zakrystii krzyżowo ułożone żebra opuszczono na wsporniki piramidalne.
Stan obecny
Kościół jest dziś z dwóch stron ciasno otoczony zabudowaniami, a od wschodu od kolejnych domów oddziela go jedynie wąska uliczka. Jego obecny wygląd jest efektem kilkukrotnych przekształceń, w tym także nowożytnych, które doprowadziły do powstania kruchty południowej, schodów i kruchty przed fasadą zachodnią, małego przedsionka przy kaplicy oraz aneksu przy zakrystii i kaplicy. Mocno przekształcona została wieża oraz korpus nawowy, którego okna uzyskały czworoboczne ościeża, podobnie jak północne okna kaplicy. Spośród oryginalnych, gotyckich detali architektonicznych widoczne są maswerki w oknach prezbiterium, wschodnie okno zakrystii, południowy portal wejściowy. Wewnątrz zobaczyć można arkady międzynawowe, arkadę tęczy, arkady podwieżowe, portal do zakrystii, starsze sklepienia w prezbiterium i zakrystii z ostatniej ćwierci XIV wieku oraz młodsze, późnogotyckie sklepienia w nawach i kaplicy. Na północnej ścianie nawy przetrwały fragmenty malowideł z XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mareš F., Sedláček J., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Prachatickém, Praha 1913.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.