Historia
Kościół został zbudowany na początku XIII wieku, a więc już po zaniku wczesnośredniowiecznego grodu, ale przed wzniesieniem murowanego zamku królewskiego. Powstał prawdopodobnie dla ludności sąsiedniego dworu książęcego, jako druga murowana świątynia w osadzie, po kościele św. Michała z końca XII wieku. Pierwotnie nosił wezwanie św. Ludmiły, czeskiej księżnej, żony Borzywoja I, która została zmuszona do opuszczenia Pragi i usunięcia się do grodu w Tetínie, gdzie w 921 roku została zabita przez drużynników jej synowej Drahomiry, wdowy po Wratysławie I. Nowy patronat kościoła po raz pierwszy odnotowany został w dokumencie z 1327 roku, w którym zapisano by nadać kościołowi św. Michała i kaplicy św. Ludmiły i Katarzyny odpusty. Akt odpustowy świadczyłby o utrzymującym się wówczas procederze pielgrzymkowym do grobu świętej.
Kościół św. Ludmiły i Katarzyny funkcjonował do czasu reform cesarza Józefa II. Po utracie funkcji sakralnych przekształcony został przez miejscową gminę na spichlerz. W 1852 roku kupiła go baronowa Gabriela Thysebartová, która przy wsparciu wielu innych dobroczyńców zleciła wybudowanie nowego magazynu. Kościół natomiast wyremontowano w 1858 roku, dobudowując przy okazji niską dzwonnicę i klatkę schodową do empory. Po zakończeniu prac budowlanych świątynię ponownie konsekrowano. Kolejne remonty prowadzono w pierwszej połowie XX wieku
Architektura
Kościół św. Ludmiły i Katarzyny zbudowany został po zachodniej stronie grodziska i późniejszego zamku, a zarazem po południowej stronie usytuowanego przy nadrzecznych skarpach kościoła św. Michała i przebiegającej przez osadę drogi. Pierwotnie składał się z prostokątnej w planie nawy oraz węższego i niższego prezbiterium na rzucie kwadratu. Była to budowla niewielka i prosta, typowa dla okresu późnego romanizmu, pozbawiona wieży, z nawą i prezbiterium przykrytymi osobnymi dachami dwuspadowymi, opartymi na prostych trójkątnych szczytach.
Ciosaowe mury kościoła pierwotnie przeprute były bardzo wąskimi otworami okiennymi o półkolistych zamknięciach, osadzonymi w obustronnie rozglifionych półkolistych wnękach. Nawę doświetlały od południa dwa okna, umieszczone na różnych poziomach ze względu na zachodnią emporę. W prezbiterium po jednym oknie umieszczono od południa, wschodu i północy. W ścianie zachodniej umieszczony mógł zostać jedynie okulus. Otwory wejściowe zlokalizowano w północnej i południowej ścianie nawy, gdzie osadzono półkoliste portale z profilowanymi obramieniami.
We wnętrzu kościoła prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowym, nawę zaś pierwotnie wieńczył drewniany strop. Zachodnią część nawy wypełniała wspomniana powyżej empora, oparta na pojedynczym środkowym filarze. Jej przyziemie przykryte zostało dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowym. Wejście na emporę odbywać się mogło za pomocą wewnętrznych schodów drewnianej konstrukcji. Niewykluczone, że funkcjonował też portal na poziomie piętra, do którego prowadziły schody zewnętrzne.
Stan obecny
Niewielki późnoromański kościół św. Katarzyny stoi dziś w cieniu większej barokowej świątyni pod wezwaniem św. Ludmiły. Dostęp do zamkniętego terenu przykościelnego prowadzi przez dzwonnicę w północno – zachodnim narożniku. Romańska budowla zachowała mury obwodowe nawy i prezbiterium, w których wściąż widoczne jest oryginalne okno wschodnie oraz romański portal południowy. We wnętrzu zachowało się sklepienie prezbiterium i empory. Obecny strop w nawie pochodzi z XIX wieku, podobnie jak wieżyczka na kalenicy i północna klatka schodowa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cílek V., Majer M., Schmelzová R., Tetín svaté Ludmily: místo, dějiny a spiritualita, Praha 2017.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.