Historia
Zamek Střílky należał do grupy najstarszych murowanych założeń obronnych na terenie Moraw. Jego początki związane były ze Smilem ze Zbraslavi, kasztelanem w Přerovie i Brumovie, który od 1258 roku pisał się ze Střílky. Zgadza się to z odkryciami archeologicznymi, które datują powstanie zamku na połowę XIII wieku. Później przekazy historyczne o zamku milczą aż do 1321 roku, kiedy to król Jan Luksemburski oddał go w zastaw Jindřichowi Železnému z Lipy, synowi znanego morawskiego hejtmana o tym samym imieniu. Krótko po połowie XIV wieku Střílky oraz nieodległy Cimburk zyskał margrabia morawski Jan Henryk, a następnie jego najstarszy syn i dziedzic, margrabia Jodok. Ten w 1406 roku oddał on Střílky w zastaw Vznatovi Hechtovi z Rosic. W jego rękach zamek najwyraźniej przetrwał bez większych zniszczeń burzliwy okres wojen husyckich i późniejszych walk czesko – węgierskich. Był nawet wówczas wzmocniony z inicjatywy panów z Lichtenburka, którzy posiadali go od 1460 roku. W 1481 roku zamek kupił ród z Ojnic, ale po nabyciu przez nich w 1511 roku Bučovic zamek stracił na znaczeniu i opustoszał. W 1542 roku był już opisywany jako niezamieszkana ruina.
Architektura
Zamek usytuowano na końcu podłużnego grzbietu biegnącego z grubsza na linii północ – południe. Droga do niego wiodła od południowego – wschodu, do siodła pomiędzy szerszą częścią grzbietu z rdzeniem zamku a zwężeniem, na którym od drugiej połowy XV wieku znajdowały się wysunięte w przedpole, zewnętrzne obwarowania. Te ostatnie usytuowane były na południowym – zachodzie w odległości około 180 metrów od rdzenia zamku i miały formę zbliżoną do owalu (18×11 metrów). Centralnie umieszczoną budowlę, być może wieżę, otaczały dwa pierścienie przekopów i ziemnych wałów, przy czym wewnętrzny wał został przedłużony aż do terenu podzamcza, tworząc rodzaj warownego korytarza. Była nim zapewne zaopatrywana załoga wysuniętych obwarowań. Cel ich wzniesienia jest oczywisty – teren na południu był wyżej usytuowany, niż położony na północy zamek, co w dobie rozwoju broni palnej stwarzało zagrożenie dla mieszkańców i obrońców Střílky.
Środkowe siodło pogłębiono do postaci suchej, szerokiej na 13 metrów fosy, którą poprzedzał ziemny wał, otaczający całe założenie od wschodu i północy. Od północy za przekopem znajdowało się czworoboczne podzamcze o wymiarach 30×30 metrów. Na jego terenie nie znaleziono śladów zabudowy, dlatego zakładać można, iż wzniesiono je w całości z drewna. Od tylnej (górnej) części zamku podzamcze oddzielał szeroki na 12 metrów przekop.
Zamek górny rozdzielony był na dwie części: niżej położony dziedziniec na południu oraz wyżej usytuowany górny rdzeń zamku. Obie części nie były już rozdzielone przekopem, a dolny dziedziniec na północnym – zachodzie przechodził w węższy pas międzymurza, którym prowadziła droga dojazdowa do bramy w głównym murze obwodowym zamku górnego. Na terenie parchamu mogła znajdować się studnia, czy też zbiornik na wodę deszczową. Dziedziniec zamku górnego miał formę nieregularnego pięcioboku o wymiarach około 52×30 metrów, w którego wychodzącym na stronę podzamcza czole wzniesiono masywną ścianę tarczową o grubości 4 metrów. Tuż obok od zachodu umieszczona była cylindryczna wieża o średnicy 8 metrów, a przed murem tarczowym jeszcze wąski parcham. Po przeciwnej, najbezpieczniejszej północnej stronie dziedzińca zbudowano budynek mieszkalny. Mogła w nim być umieszczona lub położna w niedalekiej odległości od niego, orientowana względem stron świata kaplica, wspomniana w dokumentach pisanych w 1481 roku.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego w najlepszym stanie zachowały się pozostałości masywnego muru tarczowego. Jeszcze do 1968 roku widoczny był 10 metrowej długości fragment budynku mieszkalnego, zachowany do wysokości drugiego piętra, niestety jednak został on bezmyślnie zniszczony podczas wyrębu drewna. Wstęp na teren zamkowego wzgórza jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Procházka R., Hrad Střílky, „Archæologia historica”, roč. 9, č. 1, 1984.
Sýkora M., Hrady doby husitské, Diplomová práce, Most 2013.