Historia
Kościół św. Jakuba Większego został wzniesiony na terenie zanikłej obecnie wsi Rovna w pierwszej połowie XII wieku. Jego powstanie wiąże się czasem z osobą opata sazavskiego klasztoru, Sylwestrem, który przyczynił się do przebudowy pobliskiego konwentu. Z powodu działalności górniczej w pobliskich osadach, otrzymał wezwanie św. Jakuba – patrona górników. Około 1180 i 1230 roku został przebudowany. W 1352 roku został udokumentowany jako świątynia parafialna. W XV wieku kościół służył ludności okolicznych wsi: Rovna, Kožlí, Ráj i Bič. Osady te zostały jednak w trakcie wojen husyckich i późniejszych konfliktów spustoszone i spalone, a ich mieszkańcy, którzy przeżyli, wyjechali do Českého Brodu. W XVI wieku przekształcona została empora, a w 1708 roku przy wieży dostawiono klatkę schodową i kruchtę oraz zakrystię od północy. Ta ostatnia została zburzona podczas renowacji kościoła w latach 1950–1953. W latach 1999-2001 naprawiono dach i wieżę oraz wzmocniono mury i apsydę.
Architektura
Kościół powstał jako niewielka jednonawowa, salowa budowla z szeroką apsydą po stronie wschodniej i czworoboczną wieżą od zachodu. Elewacja zewnętrzna apsydy została porozdzielana lizenami oraz fryzem arkadowym, który, podobnie jak portal w północnej ścianie nawy, pochodzi z czasów przebudowy z 1240 roku. Nad portalem zachowały się kamienne płaskorzeźby z motywami zwierzęcymi z końca XII wieku. Odznaczają się one niezwykłym podobieństwem do płaskorzeźb z fasady benedyktyńskiego kościoła św. Jakuba z Ratyzbony.
Wnętrze nawy przykryto płaskim, drewnianym stropem, a w jej zachodniej części umieszczono emporę. Pierwotnie była ona drewniana i dostępna zarówno schodami z nawy, jak i portalem w północnej ścianie, prowadzącym prawdopodobnie z zabudowań sąsiedniego, wczesnośredniowiecznego dworu. Apsyda sklepiona została wewnątrz konchą. Była ona, podobnie jak nawa, pokryta ściennymi polichromiami. Malowidła wykonano w dwóch etapach, rozmieszczonych w odstępie od pięćdziesięciu do sześćdziesięciu lat. Malowidła z pierwszego etapu pochodzą z około 1180 roku i obejmują dekorację absydy, łuku tęczowego i większość południowych i północnych murów. Są dziełem dwóch mistrzów, których prace różnią się pod względem kompozycji, cech charakterystycznych i sposobów rysowania. Drugi etap powstawania malowideł pochodzi z około 1240 roku. Pokrywają one zachodnią ścianę, mury pod oraz nad emporą, oraz fragmenty na północnych i południowych ścianach, gdzie naśladują starsze obrazy.
Stan obecny
Kościół św. Jakuba zachował się w formie romańskiej, bez większych przekształceń nowożytnych (przebudowie uległa jedynie górna część wieży i wschodni szczyt). Dzięki temu oraz dzięki wyjątkowej dekoracji artystycznej (płaskorzeźby i malowidła ścienne) z końca XII wieku jest jednym z najcenniejszych romańskich zabytków na terenie Republiki Czeskiej. Obecnie w kościele nie przeprowadza się regularnych nabożeństw. Jest on dostępny od czasu do czasu, na przykład w dzień świętego Jakuba. Klucze do budynku są przechowywane w Stříbrná Skalice.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podlaha A., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 24, politický okres českobrodský, Praha 1907.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.
Strona internetowa cestyapamatky.cz, Stříbrná Skalice, kostel sv. Jakuba.