Historia
Zamek Šebín po raz pierwszy pośrednio odnotowany został w przekazach pisemnych w 1362 roku, kiedy to został użyty w przydomku niejakiego Jana z Šebína. Najwcześniej zbudowany mógł zostać w drugiej połowie XIII wieku, być może pierwotnie pod nazwą Ryzmburk, gdyż w 1279 roku z Ryzmburka pisał się sędzia Půta z nieodległego od Šebína Mšené („dominus Poto dictum de Rysenbergh”). Tenże Půta był też właścicielem lasu pod Šebínem, zakupionego od kapituły praskiej w 1267 roku. Synowie Půty mieszkali w Mšené, lecz w początkach XIV wieku ich potomkowie rozproszyli się do innych majątków rodzinnych w Šebínie, Křesínie, Kamenicy czy Vetli. Okres ten był też najbardziej prawdopodobnym czasem do wzniesienia zamku Šebín.
Na początku XV wieku z Šebína pisał się Předbor z Dubé i Ronova, marszałek czeskiej królowej Zofii, żony Wacława IV. Jego syn o tym samym imieniu w 1415 roku sprzedał zadłużone dobra Vilémowi Zajícowi z Hazmburka, co było zarazem jedyną bezpośrednią wzmianką źródłową o zamku. Panowie z Hazmburka przyłączyli Šebín do swych dóbr w Budyně nad Ohří, a następnie do majątku ziemskiego w Mšené. Podczas sprzedaży tej części dóbr w 1564 roku Janowi z Lobkovic, zamek Šebín był już porzuconą ruiną („zámek pustý Šebín“).
Upadek zamku Šebín związany był z nabyciem podlegających mu dóbr przez możnych Hazmburków, którzy posiadali wiele innych, większych i wygodniejszych siedzib, nie potrzebowali więc starego i mało okazałego zamku. Do porzucenia zamku przyczynić się również mogły wojny husyckie, bowiem w 1424 roku okoliczne ziemie najechały polne wojska Jan Žižki, dla których katolicki i słabo chroniony Šebín mógł być dogodnym celem ataku. Nawet jeśli zamek przetrwał najazd z 1424 roku, przez przyległe tereny w kolejnych latach wojen husyckich jeszcze wielokrotnie przemaszerowywały zbrojne oddziały.
Architektura
Zamek Šebín zbudowano na cyplu niewysokiego wzniesienia, górującego nad korytem rzeki Ohrzy po stronie północnej. Teren ten pierwotnie wykorzystywany był przez słowiański gród Levousy, którego część ziemnych obwałowań włączono w fortyfikacje podzamcza zamku, zajmującego południowe i południowo – zachodnie przedpole rdzenia budowli. Południowy odcinek był najbardziej zagrożonym obszarem zamku, nie tylko nie chronionym znaczniejszą różnicą wysokości terenu, ale i sąsiadującym w odległości około 100-150 metrów z pagórkami, na których potencjalni napastnicy mogli umieścić machiny oblężnicze lub działa.
Rdzeń zamku w planie miał kształt zbliżony do wydłużonego owalu. Pierwotnie jego obwarowania stanowić mogła palisada lub częstokół, zastąpione w XIV wieku obwodem kamiennego muru o grubości około 1,4 metra. Ze względów statycznych mur ten od strony północnej i zachodniej wzmocniono dwoma masywnymi przyporami, z których większa północna stanowić mogła podstawę niewielkiej wieży. Miała ona w planie czworoboczny kształt o wymiarach 2,7 x 2 metry, dostawiony do zewnętrznej elewacji muru obronnego, z którego też korona filaru zapewne była dostępna.
Najstarszą budowlą mieszkalną zamku był czworoboczny dom z zaokrągloną częścią południową (podobnie jak na zamku Radyně), o wymiarach około 8 x 6 metrów, zajmujący środkową część dziedzińca. W przyziemiu był on dwuprzestrzenny. Zapewne posiadał też piętro, a być może także drewnianą lub szachulcową nadbudowę, typową dla ówczesnych rycerskich siedzib. W efekcie dom mógł mieć formę wieżową. W drugim etapie zabudowę mieszkalną powiększono o podpiwniczony budynek w zachodniej części dziedzińca, również posiadający dwa pomieszczenia w przyziemiu. Jego południowy narożnik sąsiadował z bramą wjazdową na dziedziniec, natomiast wysokość zapewne nie była większa od starszego głównego domu wieżowego.
Od południowego – zachodu wiodła droga dojazdowa do zamku, początkowo podążająca wzdłuż fosy, a nastąpcie przecinająca narożnik podzamcza, gdzie funkcjonował rodzaj zaoblonego przedbramia o średnicy około 6 metrów. Z niego po drewnianym, zapewne w ostatniej części zwodzonym moście, dochodziło się do głównej części Šebína. Choć zamek nie był wyposażony w wieżę lub budynek bramny, wjazd wzmacniać mogło zakrzywienie muru obronnego, flankujące bramę i jej bezpośrednie przedpole. Zewnętrzne obwarowania zamku zapewne były konstrukcji drewniano – ziemnej. W ich obrębie, ze względu na szczupłość miejsca, prawdopodobnie nie funkcjonowały żadne zabudowania gospodarcze.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Na terenie lasu widoczne są dziś jedynie ziemne wały i pozostałości suchej fosy oraz skromne relikty kamiennego muru od strony zwróconej ku rzece Ohrzy. Po południowo – zachodniej stronie lasu, w miejscu dostępnym ścieżką między polami, dojrzeć można pozostałości obwałowań starszego grodziska.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Mikoláš D., Rubeš M., Sirovátka R., Šebín u Levous, „Hláska”, roč. 29, č. 2/2018.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.