Historia
Kościół św. Małgorzaty zbudowany został około połowy XIII wieku, pierwotnie jako budowla parafialna dla wsi Tupanov, odnotowanej po raz pierwszy w przekazach pisanych w 1358 roku, kiedy to znajdowała się w granicach majątku krumlovskiego. W drugiej połowie XV wieku wieś Tupanov wraz z osadą Rybníky miała wspólnych właścicieli, panów z Bezděkova. Już jednak przed 1503 rokiem zabudowania przy kościele św. Małgorzaty wyludniły się, choć sam kościół nie został porzucony, a nawet jego wnętrze w pierwszej połowie XVI wieku pokryto malowidłami. W 1877 roku wyburzono późnoromańską nawę kościoła, w celu pozyskania materiałów budowlanych podczas budowy nowożytnego kościoła w Rybníkach. Na szczęście pozostawiono prezbiterium z apsydą, do których w 1895 roku dobudowano małą kruchtę. Naprawy pomniejszonej budowli przeprowadzano w 1910 roku i następnie w 1945 roku.
Architektura
Kościół św. Małgorzaty zbudowano na płaskim terenie, który po stronie wschodniej gwałtownie opadał w stronę doliny strumienia Rokytná, już w średniowieczu rozlanego do formy stawu rybnego. Zabudowa mieszkalno – gospodarcza wsi znajdowała się na łagodnym zboczu na północ i północny – wschód od kościoła. Świątynia pierwotnie składała się z krótkiej nawy na planie zbliżonym do kwadratu, połączonej po wschodniej stronie z czworobocznym prezbiterium o dłuższej osi poprzecznej w stosunku do osi kościoła. Nietypowo miało ono mieć formę wieżową. Na wschodzie zamknięte było podkowiastą apsydą, stanowiącą rzut około trzech czwartych koła.
Wejście do kościoła wiodło przez zachodnią ścianę nawy, gdzie na osi znajdował się portal z lekko ostrołucznym zamknięciem, wskazującym na nadchodzą stylistykę wczesnogotycką. Oświetlenie kościoła zapewniały jeszcze romańskie, niskie i wąskie, szczelinowe okna o obustronnych rozglifieniach i półkolistych zamknięciach wnęk. Po jednym takim otworze przebito w południowej ścianie prezbiterium i na osi apsydy od wschodu. Prawdopodobnie po dwa okna funkcjonowały w ścianach nawy od północy i południa. Elewacje budynku były proste, ze względu na grube mury nie wymagające podparcia przyporami lub lizenami.
Wewnątrz kościoła apsyda otwarta została na prezbiterium półkolistą arkadą i przykryta konchą, czyli sklepieniem o formie połowy kopuły. Jej elewacje w pierwszej połowie XVI wieku pokryto barwnymi malowidłami figuralnymi, umieszczonymi nad przyziemnym pasem malowidła imitującego draperię. Pośród namalowanych postaci znajdowała się Maryja i kilku świętych. Nad nimi sklepienie ozdobiono malowanymi bogatymi zwojami liści i owocami winorośli. Sklepieniem krzyżowym przykryte mogło być nieduże prezbiterium, natomiast nawa z pewnością zwieńczona była drewnianym stropem lub miała przestrzeń otwartą na więźbę dachową.
Stan obecny
Do chwili obecnej z późnoromańskiego kościoła zachowało się prezbiterium i apsyda, natomiast na miejscu nawy znajduje się niewielka nowożytna kruchta. W murach widoczne są dwa oryginalne otwory okienne, jeden barokowy (południowy w apsydzie) i jeden neogotycki z końca XIX wieku (zachodni okulus). We wnętrzu przetrwała arkada apsydy, fragmenty późnogotyckich figuralnych malowideł ściennych z początku XVI wieku oraz krzyż konsekracyjny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrbáčková A., Procházka R., Rybníky (okr. Znojmo), „Přehled výzkumů”, 51/2010.
Umělecké památky Moravy a Slezska J/N, red. B.Samek, t. II, Praha 1999.