Historia
Teren zamku Ostromeč być może pierwotnie zajmowany był przez siedzibę zwaną Hradnice, odnotowywaną w źródłach pisanych od 1369 do 1395 roku, choć brak na to wyraźnych dowodów. W 1419 roku w pobliżu miejsca późniejszego zamku rozegrała się bitwa pod Živohoště, której uczestnik, Přech z Hostovnic, zeznał później, iż był w Ostromeču. Początki warowni sięgały jednak 1424 roku, kiedy to według Bartoška z Drahonic husyccy taboryci pod wodzą Jana Bzdinka, Podstavka i Hýkala zająć mieli i ufortyfikować zamkowe wzniesienie. Wkrótce z nowej siedziby husyci mieli wyprawiać się na liczne łupieżcze wyprawy, oceniane przez przeciwników na 78 najazdów. W 1427 roku Zákon, hejtman na Ostromeču, wyprawić się miał w okolice Mníška, ale został tam złapany przez załogę zamku Karlštejn i zabity wraz z sześcioma husytami, sześciu zaś innym udało się zbiec. Według nowożytnych przekazów kronikarskich w 1428 roku Ostromeč zająć mieli i zniszczyć mieszczanie miasta Bechyně. Nie ma pewności czy faktycznie do tego doszło, faktem jest natomiast iż wkrótce potem husyci zaatakowali Bechyně (być może w drodze rewanżu) i zajęli.
Odbudowany Ostromeč w 1429 roku miał się znajdować w posiadaniu hejtmana Mikuláša z Padařova. W tymże roku wyprawił się on wraz z Janem Blehem z Těšnice na zamek Zvíkov, którego bronił Kunát Kapliř z Sulevic i Vimperka. Pomimo husyckich posiłków z Písku, Sušic i Klatova Zvíkov wytrwał oblężenie i po trzynastu tygodniach husyci musieli się wycofać. Niedługo później ambicje Mikuláša sprawiły, iż udał się on do Táboru, w Ostromeču zastąpił go zaś brat Filip, po raz pierwszy wzmiankowany w 1430 roku. Wraz z zamkowym garnizonem brał on udział w kilku wyprawach husyckich, ale po bitwie pod Lipanami i klęsce radykalnego skrzydła husytyzmu stał się wyjętym spod prawa. W 1435 roku, po zerwaniu przez Jana Roháča osiągniętego na sejmie pokoju, wojska Hynka Ptáčka z Pirkenštejna i okolicznej szlachty oblegały zamek Ostromeč. Walki ciągnęły się przez miesiąc bez rezultatu, aż w końcu 26 kwietnia z pomocą przybyło 50 jeźdźców, 200 piechoty i 11 wozów wysłanych przez Aleša Holickiego ze Šternberka i Jenca z Janovic, a 15 maja dotarło 125 jeźdźców i 300 piechoty pod dowództwem Hanuša z Kolovrat. Duże siły oblegających oraz głód zamkowego garnizonu zmusiły Filipa do poddania się. Ostatecznie 22 maja załodze pozwolono opuścić Ostromeč i udać się do Táboru, zaś oblegający następnie spalili zamek.
Zniszczony Ostromeč raz jeszcze odbudowano na początku 1450 roku z inicjatywy Zdenka ze Šternberka. W okresie tym Zdeněk był wiernym sojusznikiem Jerzego z Podiebradów, a warownia musiała być cierniem w boku jego przeciwników z rodu Rožmberków i ich sojuszników z jednoty (unii) strakonickiej, choć z powodu ponownego ufortyfikowania Ostromeča nie byli zadowoleni nawet mieszczanie husyckiego Táboru. Z zamku przez kilka kolejnych lat wyruszały zbrojne wyprawy na przeciwników Šternberka, nie wiadomo jednak dlaczego podczas akcji wojsk Jerzego z Podiebradów przeciwko zamkom Šternberka (który zdążył już zmienić stronę wewnętrznego konfliktu) w 1467 roku Ostromeč nie był oblegany. Dzięki temu miejscowy garnizon dalej mógł rabować, brać w niewolę i szantażować w celu uzyskania okupu, a także kraść bydło i uniemożliwiać spływ drewna do Pragi poprzez pobieranie cła od każdej przepływającej tratwy. Wyzysk ten przeszkadzał wielu panom i chłopom w okolicy, dlatego w 1471 roku przeprowadzono oblężenie zamku, nieudane z powodu bezkrólewia i słabej organizacji zwołanych oddziałów.
Po elekcji ołomunieckiej Macieja Korwina na czeski tron, za którą opowiedział się również Zdeněk, do Ostromča dołączyły oddziały węgierskie Korwina. W 1472 roku najazdy Šternberka dalej się odbywały, przerywane dwoma kolejnymi oblężeniami zamku zakładanymi przez prażan, najpewniej nieudanymi. Sytuacja uspokoiła się najpewniej dopiero po zawarciu pokoju w Budzie między Maciejem Korwinem a Władysławem Jagiellończykiem. W 1474 roku Maciej, Władysław i Kazimierz Jagiellończyk potwierdzić mieli Zdenkowi pobór ceł w „Ozthronicz”, co czynił aż do swej śmierci dwa lata później. Zamek wspomniano jeszcze w 1497 i 1542 roku, kiedy to Adam ze Šternberka sprzedał go Hanuszowi z Říčan. Zapewne wkrótce potem Ostromeč został porzucony i popadł w ruinę.
Architektura
Ostromeč wzniesiony został na cyplu wzniesienia z opadającym łagodnie z północy ku południowi zboczem, od zachodu ograniczonym rzeką Wełtawą, a od wschodu meandrującym potokiem Mastník. Rdzeń zamku otrzymał kształt prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami o wymiarach około 85 x 40 metrów. Mniej więcej pośrodku tego wyznaczonego przez obwarowania dziedzińca prawdopodobnie znajdował się duży czworoboczny budynek o wymiarach 22 x 12 metrów, przypuszczalnie główna i najważniejsza siedziba mieszkalna na zamku. Po jego południowej stronie dwa doły mogły pozostać po dwóch komorach tworzących kolejny budynek o wymiarach 12 x 8 metrów.
Rdzeń zamku otoczony był zewnętrznymi obwałowaniami, założonymi na rzucie prostokąta z zaokrąglonymi narożnikami o wymiarach około 135 x 80 metrów, które dodatkowo od zachodu i południa mogły być poprzedzone parchamem. Co więcej łączyły się one na północnym – wschodzie z wysuniętą pod skosem częścią zamku zajmującą położony nieco niżej pagórek, wysunięty w stronę strumienia Mastník. Usytuowano tam budynek lub wieżę ze sklepioną piwnicą o wymiarach 7,5 x 5 metrów do której prowadziła szyja ze schodami. W północno – zachodnim narożniku zewnętrznych obwarowań zamku z parchamu wystawał mniejszy ziemny bastion skierowany w stronę ujścia strumienia do Wełtawy. Po przeciwnej stronie, w południowo – wschodnim narożniku części centralnej usytuowany był być może dwutraktowy budynek, którego część północna została podzielona na dwa pomieszczenia. Jego obecność prawdopodobnie związana była z położeniem bramy, której ochronie mógł służyć. Wydaje się, że obwarowania zamku były w większości wykonane z elementów drewnianych – częstokoły, konstrukcje zrębowe, być może nawet zwykłe płoty, osadzanych na ziemnych wałach (obwarowania drewniane wspominane były w źródłach pisanych, między innymi w 1450 roku odnawiać je miał Šternberk) lub kamiennych podmurówkach.
Zewnętrzne obwarowania rdzenia zamku skierowane były w stronę szyi cypla (ku południowi) przedłużeniem fortyfikacji zajmujących grzbiet wzniesienia, wysuniętych przed główny budynek zamkowy na około 70-80 metrów i zakończonych wyraźnym zaokrągleniem (być może bastion lub barbakan). Ich zadaniem była podobnie jak na zamku Kalich kontrola drogi dojazdowej oraz pierwszej bramy. Druga brama musiałaby się znajdować w miejscu połączenia wąskiego przedłużenia obwarowań z zewnętrznym obwodem obronnym głównej części zamku, w miejscu gdzie przypuszczalnie znajdował się czworoboczny budynek (lub wieża), pozostawiający obok siebie wystarczająco dużo miejsca na przejazd. Przypuszczalnie był on konstrukcji drewnianej na kamiennej podmurówce.
Po południowej stronie głównej części zamku, na szczycie wzgórza Červenka, dominującego nad drogą dojazdową do Ostromča i szyją cypla, wzniesione zostały trójkątne w planie obwarowania ze ściętymi narożnikami, utworzone ze zdwojonego pierścienia wałów i przekopów. Na północ od wierzchołka Červenki teren lekko opadał wzdłuż grani, na której w odległości około 80 metrów znalazła się owalna platforma z centralnie umieszczonym niskim wałem lub nasypem, być może stanowisko dla dział lub machin oblężniczych. Owa pozycja znajdowała się niecałe 500 metrów od przednich obwarowań zamku a ponad 600 metrów od czoła jego rdzenia. Być może była efektem prac ziemnych podczas któregoś z licznych oblężeń, w następstwie którego postanowiono zamek wzmocnić jeszcze bardziej wysuniętymi w przedpole wspomnianymi obwarowaniami na planie trójkąta. Chroniły one nie tylko przedpole, ale i drogę dojazdową do zamku, która biegła wschodnim zboczem Červenki, a następnie wąwozem, skąd wychodziła po zachodniej stronie tuż pod wierzchołkiem cypla.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Teren cypla pomiędzy dwoma ciekami wodnymi jest dziś mocno zarośnięty drzewami i niską roślinnością. Pośród niej dojrzeć można pozostałości ziemnych obwałowań, przekopów i gdzieniegdzie konstrukcji murowanych z widocznymi reliktami ścian przyziemia i piwnic. Wstęp na teren Ostromča i Červenki jest wolny, dostępny ścieżkami leśnymi ze wsi Hrazany.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Sýkora M., Hrady doby husitské, Most 2013.
Sýkora M., Veselý H., Povrchové archeologické průzkumy vybraných Českých hradů z doby husitských válek, Třebenice-Most 2014.