Historia
Pierwszym pisemnie poświadczonym właścicielem Okrouhlic był benedyktyński klasztor w Vilémovie, który albo zyskał wieś w trakcie kolonizacji okolicznych terenów w XII wieku, albo sam ją założył. W drugiej połowie XIV stulecia opat Piotr sprzedał Okrouhlice wraz z osadą Chlístov niejakiemu Bernardowi, który wkrótce potem zaczął się pisać „z Okrouhlic”, choć mógł on być manem podległym klasztorowi, a przez to mieszkać we wsi na długo wcześniej. Z Bernardem wiąże się budowę wieży mieszkalnej.
W połowie XV wieku potomkowie Bernarda sprzedali swe dobra w Okrouhlicach Tomkowi z Kněnic, założycielowi szlacheckiej rodziny Okrouhlickich z Kněnic. Od 1527 roku znajdowały się one w rękach Mikuláša młodszego z Dobřenic i kilku innych właścicieli, co być może było jednym z powodów nie opłacenia stosownych podatków, przez co w 1542 roku Adam z Dobřenic musiał sprzedać wieżę możnej rodzinie Trčków z Lípy. Mikuláš Trčka spłacił gospodarstwo i dołączył do swego majątku, pozbawiona natomiast funkcji mieszkalnej wieża zaczęła popadać w zaniedbanie.
W posiadaniu Trčków z Lípy wieża została do 1634 roku, kiedy to majątek Rudolfa Trčki został skonfiskowany. Okrouhlice rozdzielono i sprzedano Filipowi Adamowi z Solmsu, a następnie cesarskiemu komornikowi Ferdinandowi z Waldsteinu, który znacznie przekształcił otoczenie dawnej wieży. Po jego śmierci pod koniec XVII wieku właściciele Okrouhlic zmieniali się kilkukrotnie, rozbudowując dwór w założenie pałacowe, powiększone później o browar i spichlerz. W 1861 roku wybuchł w nich pożar. Wieżę co prawda odbudowano w 1883 roku, lecz utraciła ona jedno piętro. W XX wieku była częścią pobliskiej gorzelni i fabryki porcelany, znacznie podupadając i nie pełniąc funkcji mieszkalnych.
Architektura
Najstarszą część zabudowań dworskich tworzyła masywna wieża, wzniesiona nad stromymi skarpami opadającymi na wschodzie ku rzece Sazawie. Otrzymała ona w planie kształt czworoboku o wymiarach 13 x 11,5 metra, z murami grubymi na poziomie przyziemia na 2 metry. Wejście do niej prowadziło przez siodłowy portal, osadzony w oświetlanym ostrołukowymi, małymi oknami przyziemiu. Poniżej, z powodu ukształtowania opadającego ku rzece terenu, otworzono jeszcze sklepioną suterenę, a powyżej co najmniej dwa piętra, być może pierwotnie zwieńczone charakterystyczną dla średniowiecznych Czech drewnianą lub szachulcową kondygnacją obronną.
Przed wieżą, po stronie północnej uformowano niewielki dziedziniec, otoczony przekopem, który odcinał cypel wzgórza od reszty terenu. Za nim znajdował się rozleglejszy majdan przygródka, otoczonego z trzech stron zabudowaniami dworskimi o gospodarczym charakterze. Droga dojazdowa wiodła do nich od zachodu, z brodu na rzece i obok młyna.
W XV wieku, prawdopodobnie w jego drugiej połowie, do północnej ściany wieży mieszkalnej dostawiono czworoboczny w planie budynek, zapewne podzielony w przyziemiu na trzy pomieszczenia. Przypuszczalnie pełnił on funkcję mieszkalną dla właścicieli miejscowych dóbr, o wyższym standardzie niż stara wieża.
Stan obecny
Wieża zachowała się do wysokości drugiego piętra, lecz uległa znacznym przekształceniom w okresie nowożytnym. Utraciła górną kondygnację, wszystkie elewacje otynkowano i przepruto nowymi, dużymi oknami, usunięto również większość pierwotnych detali architektonicznych. Jeszcze większe zmiany nastąpiły w otoczeniu wieży, gdzie wzniesiono nowożytne zabudowania pałacowe. Dziś całość jest znacznie podupadła i oczekuje na rewitalizację.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 2, Praha 2000.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.