Historia
Pierwsza wzmianka o Němčicach pochodzi ze średniowiecznego falsyfikatu z lat 1253 – 1255, według którego rzekomo wieś miał już w 993 roku podarować Bolesław II klasztorowi w Břevnovie. W XIII wieku zakonnicy utracili jednak Němčice, które stały się siedzibą pomniejszych rodów rycerskich. W drugiej połowy XIV wieku w dokumentach zaczęły się pojawiać konkretne imiona właścicieli miejscowych dóbr. Od 1414 do 1440 roku był to niejaki Broum (Brum), który co najmniej od 1419 roku miał w Němčicach posiadać dwór, a w 1437 roku wzmiankowany był także jego zamek.
Na przełomie XV i XVI wieku Němčice przejął ród Čejków z Olbramovic, który dzierżył je aż do 1636 roku. W latach 1520-1540 miejscowe dobra wraz z zamkiem z powodu rozrośnięcia rodziny zostały rozdzielone na cztery części, lecz w 1545 roku Petr Čejka odkupił majątek od swoich braci i złączył němčickie dobra. Jego następcą był Jan Čejka, a następnie jego syn Adam Čejka. Ożenił się on z Apoleną z Chudenic, która w 1610 roku ufundowała w Němčicach kaplicę cmentarną. Jako, iż zarówno Apolena jak i Jan byli wyznania katolickiego, uchroniło to ich dobra przed konfiskatą w okresie represji po nieudanym powstaniu antyhabsburskim. Jednak po śmierci Jana w 1636 roku, majątek, w skład którego oprócz zamku i wsi Němčice wchodził także zamek Měcholupy, rozpadł się na wielu właścicieli i podupadł. Zamek němčicki ostatecznie w 1668 roku przyłączony został przez Maxmiliána Valentina z Martinic do majątku Plánice, przez co utracił funkcję mieszkalną.
Architektura
Zamek usytuowany został pośrodku wsi na niewielkim wzgórzu. Miał on w planie formę wydłużonego czworoboku otoczonego ziemnym wałem i przekopem z obmurowanymi ścianami. Najprawdopodobniej przekop ten mógł być wypełniany wodą. Obronność zamku powiększać mógł również wał znajdujący się około 100 metrów po stronie wschodniej.
Na wytyczonym przez obwarowania drewniano – ziemne dziedzińcu nie odkryto śladów żadnej zabudowy, wydaje się więc, iż była ona w całości wzniesiona z elementów nietrwałych: drewniana lub szachulcowa. We wschodniej części znajdowała się studnia, konieczna do codziennego funkcjonowania mieszkańców zamku.
Jedyną murowaną budowlą najpewniej była czworoboczna wieża bramna, włączona w obwód obwarowań, w których duży udział miały konstrukcje drewniane. Wieża w najstarszej fazie, przypadającej na okres przed rokiem 1437, posiadała przejazd bramny w przyziemiu, kamienne pierwsze piętro oraz piętro drugie o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. W przejeździe umieszczono boczne siedzisko z prostym zwieńczeniem niszy, natomiast wjazd umieszczono w ostrołukowym, profilowanym portalu obramowanym prostokątną wnęką do której chowany był w momencie podnoszenia zwodzony most. Wewnatrz przejazdu lina lub łańcuch mostu umieszczana była w specjalnym pionowym rowku. Wysokość podłogi pierwszego piętra świadczy, iż pierwotnie nad przejazdem mogło jeszcze funkcjonować półpiętro lub rodzaj balkonu dostępnego z przyziemia za pomocą drabiny lub bezpośrednio z piętra. Półpiętro to miałoby funkcję podręcznego składu. Jeszcze w okresie gotyckim wnętrze przejazdu pokryte zostało ściennymi malowidłami, później zastąpionymi polichromiami gotycko – renesansowymi.
Pierwsze piętro wieży pierwotnie miało przed wszystkim funkcję obronną, rola mieszkalna ograniczała się jedynie do polepszenie warunków dla przebywającej tam straży, dla której to w północno – wschodnim narożniku utworzono przejście na wykusz latrynowy. Tuż obok znajdowało się również połączenie wieży z zadaszonym gankiem obronnym w koronie obwarowań. Piętro wieży przykryte było płaskim, drewnianym stropem, osadzonym nie na odsadzce muru, lecz na drewnianym szkielecie umieszczonym w ustępie między przyziemiem a półpiętrem.
W drugiej połowie XVI wieku wieżę podwyższono, czy też zastąpiono drewnianą najwyższą kondygnację murowanymi ścianami. Usunięte też zostało półpiętro nad przejazdem bramnym, a nad przyziemiem założono sklepienie. Po przebudowie w miejscu pierwszego piętra i półpiętra zaczęły funkcjonować dwie kondygnacje mieszkalne, przy czym pierwsze piętro zwieńczono ceglanym sklepieniem kolebkowym i oświetlono wtórnie użytymi gotyckimi oknami. Połączeniu pionowemu pomiędzy kondygnacjami zaczęły służyć strome zewnętrzne schody.
Stan obecny
Do czasów współczesnych oprócz częściowo zachowanych obwarowań ziemnych, przetrwała również kamienna wieża bramna. Niestety jest ona dziś zaniedbana i otoczona prywatnymi posesjami, wejście do jej wnętrza może być więc utrudnione. Podejście do zabytku możliwe jest po uzgodnieniu z właścicielem domu nr 33, w ogrodzie którego znajduje się budowla.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 2, Praha 2000.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.