Historia
Kościół św. Ducha wraz z przyległym do niego szpitalem wybudowano około drugiej ćwierci XIV wieku. Po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych w 1351 roku jako filia kościoła farnego z Mostu. W drugiej połowie XVII wieku kościół częściowo przebudowano w stylu barokowym (empora i kasetonowy strop nawy), zaś w XVIII stuleciu całkowicie przekształcono przyległe zabudowania szpitalne. Kolejne prace renowacyjne miały miejsce w XIX wieku oraz pod koniec XX stulecia.
Architektura
Kościół wzniesiony został poza obwodem miejskich murów obronnych, po południowej stronie zabudowań szpitalnych, przy szlaku wiodącym z Mostu do Pragi. Uzyskał typowy układ dla niewielkiej gotyckiej świątyni z rejonu Europy Środkowej: jednonawowy korpus na planie prostokąta (a w zasadzie na nieregularnym rzucie o lekko trapezowatym kształcie) i przystawione do niego od wschodu węższe, krótkie prezbiterium zamknięte wielobokiem. Elewacje zewnętrzne prezbiterium w celu umieszczenia wewnątrz sklepienia opięto przyporami, a pomiędzy nimi przebito rozglifione, wysokie, ostrołocznie zamknięte okna. Każde z nich przedzielono laską na dwa zwieńczone trójliśćmi prześwity ponad którymi maswerki utworzyły czwórliście, trójliście i inne, bardziej wyszukane wzory. Uskokowy, ostrołuczny, osadzony na cokole portal wejściowy umieszczono w południowej ścianie, skąd wiódł do niezasklepionej nawy. Wewnątrz obie części kościoła połączono ostrołuczną arkadą tęczy o obustronnym sfazowaniu. Prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym ponad prostokątnym przęsłem oraz sklepieniem sześciodzielnym we wschodnim zamknięciu, z żebrami opartymi na interesujących konsolach pokrytych dekoracją roślinną i wizerunkami zwierząt.
Stan obecny
Niewielki kościół św. Ducha na skutek prawie całkowitego rozebrania średniowiecznego, lokacyjnego miasta Most, jest dziś jego jednym z najcenniejszych zabytków (zaraz obok kościoła farnego, który by uniknąć zniszczenia spowodowanego pracami górniczymi został przeniesiony w pobliże kościoła św. Ducha w latach 60-tych XX wieku). Zachował pierwotną gotycką bryłę, układ i wiele z oryginalnych detali architektonicznych (część maswerków i ościeży okiennych, portal wejściowy, sklepienia z konsolami, żebrami i zwornikami).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.