Historia
Pierwszy kościół w osadzie Loučovice (niem. Kienberg) założony został w 1361 roku, prawdopodobnie z fundacji Oldřicha z Rožmberka. Posiadał on jeszcze wezwanie św. Theobalda, które prawdopodobnie miało związek z działalnością górników, których patronem był Theobald. Wraz z kościołem, po przeciwnej stronie rzeki, w tym samym roku biskup praski Petr konsekrował kaplicę św. Prokopa, przypuszczalnie ufundowaną przez brata Oldřicha, pana Jošta z Rožmberka. Obie budowle miały zostać wystawione na pamiątkę pojednania między braćmi.
W 1489 roku wystawiony został dokument odpustowy, związany ze zbiórką funduszy na przebudowę kościoła, według którego odpuszczenie grzechów mieli uzyskać wszyscy, którzy wsparliby prace budowlane. Były one prowadzone w ostatniej dekadzie XV wieku oraz na początku XVI stulecia i w efekcie doprowadziły do powstania nowej, późnogotyckiej budowli sakralnej. Jednakże kościół pod nowym wezwaniem św. Andrzeja być może nie został nigdy ukończony według pierwotnych planów. Mianowicie miało zostać nie dokończone sklepienie nad prezbiterium, choć niewykluczone, iż uległo ono zniszczeniu w późniejszych wiekach.
Według wczesnonowożytnej tradycji w XVI wieku kościół miał spłonąć. Prace remontowe budynku prowadzono w latach 1640-1644, natomiast w XVIII stuleciu dostawiono do niego nowożytne zabudowania plebani. W XIX lub na początku XX wieku budynek miał być poddawany remontom prowadzonym w stylistyce neogotyckiej. W 1945 roku kościół utracił funkcję parafialną, na skutek masowych wysiedleń ludności niemieckiej.
Architektura
Kościół założony został na prawym brzegu rzeki Wełtawy, po południowo – zachodniej stronie zewnętrznej części jej zakola, przy szlaku z opactwa cysterskiego Vyšší Brod na wschodzie do miasta Přední Výtoň na zachodzie. Utworzony został z prostokątnej w planie nawy o wymiarach wnętrza 14 x 9,3 metra, wielobocznie zamkniętego po stronie wschodniej prezbiterium, długości 11,2 metrów i szerokości 6,5 metra, oraz kwadratowej zakrystii po stronie południowej, usytuowanej na styku nawy i prezbiterium. Długość boków tej ostatniej wyniosła 4,4 metra.
Podstawa murów nawy i prezbiterium ujęta została wydatnym cokołem z profilowanym gzymsem. Mury nawy w narożnikach wzmocniono ciosami, ale nie podparto ich przyporami, pozostawiając elewacje gładkie. Do ścian prezbiterium dostawiono smukłe i bogato ustrukturyzowane lizeno-przypory, sięgające od gzymsu cokołowego do górnego poziomu ścian poniżej okapu dachu. Narożne przypory w dolnej części utworzone zostały z walca osadzonego we wnęce, umieszczonego na cokoliku zdobionym skośnymi pasami. Ich centralną część utworzono najgrubszą, bogato profilowaną, górną natomiast wyżłobiono po bokach i zakończono profilowanym gzymsem. Przypory boczne zbudowano podobne, ale bez dolnych walców.
Do wnętrza kościoła pierwotnie można było wejść przez portal w południowej i zachodniej ścianie nawy. Ten drugi miał prostokątne obramienie zdobione po bokach wrzecionowatym, a u góry diamentowym płaskorzeźbionym motywem. W środku prezbiterium połączono z nawą za pomocą arkady tęczy o rozpiętości 6,5 metra, z lekko ostrołuczną archiwoltą i bogatym profilowaniem wałkami osadzonymi na skręconych spiralnie cokolikach. Do zakrystii poprowadzono natomiast dwuramienny (siodłowy) portal z płytkim profilowaniem. Na podstawie służek osadzonych na niskich, spiralnie żłobkowanych cokołach i wyprowadzeń klinowych w przekroju żeber, sądzić można, że wnętrze pierwotnie miało mieć sklepienie sieciowo – gwiaździste. Oświetlenie zapewniały wysokie, ostrołucznie zamknięte okna maswerkowe.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego późnogotycki układ przestrzenny i bryłę, niestety od strony południowej w dużym stopniu przysłoniętą nowożytnymi i współczesnymi zabudowaniami. Od zewnątrz na jego elewacjach wyróżniają się bogato zdobione lizeno-przypory. Okna nawy prawdopodobnie zostały częściowo przekształcone, gdyż obecnie mają półkoliste zamknięcia. W trzech oknach prezbiterium zachowały się maswerki, niekiedy uznawane za neogotyckie. Od zachodu widoczny jest portal wejściowy do nawy, natomiast we wnętrzu portal wiodący do zakrystii oraz służki i wyprowadzenia żeber sklepienia. Ze średniowiecznego wyposażenia wnętrza przetrwała skrzynia jałmużnicza z około 1500 roku, obecnie umieszczona pod emporą. Z późnogotyckiego ołtarza głównego zachowały się posągi św. Jana, Andrzeja, Wolfganga i Wojciecha, datowane na przełom XV i XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cechner A., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 42. Politický okres kaplický, Praha 1921.
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.