Historia
Kaplica św. Prokopa zbudowana została przed 1361 rokiem, kiedy to jej konsekrację przeprowadzić miał biskup praski Petr. Według tradycji powstać miała z fundacji Jošta z Rožmberka, w ramach uroczystego pojednania z jego bratem Oldřichem z Rožmberka, który po przeciwnej stronie rzeki ufundował kaplicę św. Theobalda, choć w rzeczywistości dobra na lewym brzegu rzeki należały do cystersów z opactwa Vyšší Brod. W XV lub XVI wieku kaplica św. Prokopa miała zostać wyremontowana. Być może powodem napraw były zniszczenia z czasu husyckiej zbrojnej wyprawy, przechodzącej przez Loučovice w 1422 roku. W XVII wieku we wnętrzu kaplicy założono nowożytny strop.
Architektura
Kaplica zbudowana została na lewym brzegu Wełtawy, po przeciwnej stronie kaplicy św. Theobalda, późniejszego późnogotyckiego kościoła św. Andrzeja. Usytuowano ją na niewielkim pagórku, pierwotnie w bliskim sąsiedztwie nurtu rzecznego, tworzącego przy kaplicy szerokie zakole wokół wysokiego wzgórza po stronie północno – wschodniej. W średniowieczu była to okolica porośnięta gęstymi lasami, dzika i słabo zaludniona, przez którą wzdłuż rzeki biegł trakt z opactwa Vyšší Brod na wschodzie ku osadzie Výtoň (Hýrov) i Frymburkowi na zachodzie.
Pomimo niewielkich rozmiarów kaplica uzyskała układ dwuprzestrzenny, składający się z prostokątnej w planie nawy i trójbocznie zamkniętego na wschodzie prezbiterium. Nawę tradycyjnie utworzono szerszą i nieco wyższą od prezbiterium, o 9,5 metrach wewnętrznej szerokości i 12,3 metrach długości, przykrytą dachem dwuspadowym. Nad prezbiterium o wymiarach 5,8 x 6,4 metra, założono dach z kilkoma załamaniami połaci nad wschodnim zamknięciem. Oba zadaszenia utworzono bardzo strome i wysokie, w średniowieczu kryte gontem lub zwykłą strzechą. Jako że kaplica była bezwieżowa, już w XIV wieku na kalenicy mogła się znajdować niewielka dzwonnica.
W murach kaplicy przebito obustronnie rozglifione okna z trójlistnymi maswerkami. Wnęki okienne zamknięto łukami zbliżonymi do półkolistych, czy też odcinkowych, natomiast samym otworom nadano wykrój lekko ostrołuczny. Trzy okna umieszczono w ścianie południowej nawy, dwa w ścianie północnej i kolejne cztery w prezbiterium. W ścianie zachodniej nawy pod okulusem osadzono portal wejściowy. Elewacje zewnętrzne pozostawiono gładkie, nie rozczłonkowane żadnymi przyporami lub pilastrami. Z tego powodu we wnętrzu nie utworzono sklepień ani nad prezbiterium, ani tym bardziej nad nawą. Obie części rozdzieliła ostrołuczna arkada tęczy.
Stan obecny
Kaplica zachowała pełny obwód murów nawy i prezbiterium, ale jest dziś nieco zapomniana i podupadła, ze złuszczonymi elewacjami wymagającymi prac remontowych. Spośród okien kaplicy trzy zachowały jeszcze oryginalne maswerki. Zachodni portal został przekształcony, podobnie jak nowożytna wieżyczka na kalenicy dachu, obecnie o formach barokowych. We wnętrzu prawdopodobnie brak jest pierwotnych detali architektonicznych, za wyjątkiem arkady tęczy. Kaplica na co dzień zapewne pozostaje zamknięta.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cechner A., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 42. Politický okres kaplický, Praha 1921.
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.