Historia
Kościół św. Jakuba Większego zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku, najpewniej przed 1391 roku, kiedy to w umowie budowlanej z mistrzem Petrem Lútkiem, dotyczącej kościoła w Medonosach, zaznaczono, iż ma być on wzniesiony w podobnej formie jak świątynia we wsi Libiš („in eadem forma prout ecclesia in Lybbysse”). Wynikałoby z niej, iż budowniczym kościoła libiškiego był także mistrz Lútka. Krótko po wzniesieniu murów obwodowych, ich wewnętrzne elewacje ozdobiono polichromiami. W 1541 roku kościół powiększony został o wieżę, w drugiej połowie XVII wieku założono nowy, malowany strop w nawie, oraz dobudowano kruchtę i zakrystię wraz z kostnicą, czy też kaplicą pogrzebową. Tą ostatnią rozebrano w trakcie remontu kościoła z lat 40-tych XX wieku.
Architektura
W okresie gotyku kościół składał się z krótkiej, prostokątnej w planie nawy oraz węższego od niej, wielobocznie zamkniętego na wschodzie prezbiterium (pięć boków ośmioboku). To ostatnie z racji założenia sklepień wzmocnione zostało od zewnątrz przyporami, natomiast elewacje nawy pozostawiono nierozczłonkowane. W pierwszej połowie XVI wieku południowo – zachodni narożnik nawy podwyższono do formy wieży, utrzymanej jeszcze w stylistyce gotyckiej.
Wnętrze nawy tonęło w półmroku, było bowiem oświetlone jedynie przez dwa okna umieszczone w ścianie południowej. Obydwa otrzymały wąskie kształty, lancetowate zwieńczenia i wypełnienia górnych partii trójlistnymi maswerkami. Bardzo podobne cztery okna osadzono od wschodu i południa w prezbiterium. Ściany północne zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną były pozbawione otworów, co więcej żadnego okna nie umieszczono nawet w ścianie zachodniej nawy. Dopiero górne kondygnacje XVI-wiecznej wieży przepruto otworami czworobocznymi i dużymi, sfazowanymi oknami ostrołucznymi, celem których było zapewnienie dobrej słyszalności dźwięku dzwonów. Wejście do kościoła umieszczono w tradycyjnym miejscu, w zachodniej części ściany południowej nawy.
Wnętrze prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym w przęśle zachodnim, prostokątnym, oraz sklepieniem sześciodzielnym nad wschodnim zamknięciem. Gruszkowe w przekroju żebra spięto okrągłymi zwornikami (na jednym wyrzeźbiony baranek z proporcem), a poniżej osadzono na konsolach zdobionych w górnych partiach maswerkowymi i roślinnymi detalami, a w dolnych maskami męskich i żeńskich postaci. Przykrytą drewnianym stropem nawę oddzielono od prezbiterium arkadą tęczy o profilowanej archiwolcie osadzonej na profilowanych impostach. Największą ozdobą wnętrza stały się barwne malowidła pokrywające wszystkie ściany nawy i prezbiterium, włącznie z glifami okien. Utworzono je w formie szeregu scen figuralnych rozmieszczonych na prostokątnych polach.
W pierwszej połowie XVI wieku, w ramach budowy wieży kościoła, w południowo – zachodni narożnik nawy wstawiono okrągły filar z także okrągłym cokołem. Na filar ten osadzono dwie półkoliste arkady, przy ścianach nadwieszone na zaoblonych konsolach. Powyżej kondygnacje wieży rozdzielono płaskimi, drewnianymi stropami.
Stan obecny
Obecnie ze średniowieczną nawą i prezbiterium kościoła sąsiaduje nowożytna, barokowa kruchta i zakrystia, jednak sama XIV-wieczna bryła zaskakująco uniknęła jakichkolwiek większych przekształceń, za wyjątkiem XVI-wiecznej wieży o gotyckiej jeszcze formie. Przetrwały wszystkie pierwotne okna, portal południowy, sklepienie w prezbiterium oraz XV-wieczne sanktuarium w ścianie północnej. Największą wartość tworzą jednak odnowione polichromie z końca XIV wieku. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica na kamiennej podmurówce, datowana na XVI lub XVII wiek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Podlaha A., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Mělnickém, Praha 1899.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. II, Praha 1978.