Historia
Krupka wspomniana została po raz pierwszy w źródłach historycznych w 1305 roku, z powodu sporu jaki wiódł klasztor ze Zbraslavia, który w 1297 roku otrzymał od króla Wacława II „locum sive montem Crupa“, a Zvěstem z Trmic który udowodniał swoje prawo do osady i żądał jej zwrócenia. Krupka rozwinęła się szybko dzięki bogatym złożom cyny i z tego też powodu wymagała ochrony. Fundatorem zamku prawdopodobnie był sam król około 1320 roku, chcący zabezpieczyć cenne miasto w okresie napiętych stosunków z książętami miśnieńskimi.
W 1330 roku król Jan Luksemburczyk przekazał zamek swemu dworzaninowi Těmovi z Koldic, którego potomkowie nie licząc krótkich przerw, mieszkali na Rosenbergu aż do początku XVI wieku. W okresie wojen husyckich Albrecht z Koldic stanął po stronie katolickiej, przez co w 1433 roku zamek i miasto zostały podbite przez buntowników pod wodzą Jakoubka z Vřesovic. Wcześniej, w 1426 roku w pobliżu zamku zginęła grupa około 300 rycerzy z Miśni i Łużyc, którzy po bitwie pod Usti byli ścigani przez husytów. Po zakończeniu wojen religijnych Krupka wróciła w ręce Koldiców, którzy pomimo, iż byli katolikami, pozostali wierni husyckiemu królowi Jerzemu z Podiebradów.
W latach 1471 – 1482 Těma V z Koldic dokonał wielkiej, późnogotyckiej przebudowy zamku, skupiając się zwłaszcza na modernizacji obwarowań i przystosowaniu ich do walk z użyciem broni ogniowej. Być może wysoki koszt prac był powodem jego zadłużenia i konieczności sprzedania zamku Jindřichovi ze Šlejnic w 1504 roku. Kolejni właściciele (Albrecht z Kolovrat, Bernard z Valdštejna, Jáchym z Maltzanu, Zdeněk Lev z Rožmitálu i jego syn Adam oraz Václav z Vartenberka) zmieniali się bardzo często aż do 1615 roku, kiedy to zamek przejęli Šterberkové. Od 1621 roku Rosenberg pozostawał już niezamieszkany, prawdopodobnie doraźnie wykorzystywany był jedynie przez różne wojska podczas wojny trzydziestoletniej. W latach 1695-1697 Šternberkowie wybudowali na zamku nowożytny budynek biurowy, jednak pozostała, zabytkowa część zabudowy popadała w coraz większą ruinę, która w dużej części ostatecznie zawaliła się w XIX wieku.
Architektura
Zamek zbudowano na wysokim, długim grzbiecie wzgórza, przez co otrzymał kształt nieregularnego prostokąta o długości około 55 metrów i szerokości 20 metrów. W południowej części znajdował się główny budynek mieszkalny – pałac, pomocnicza, podpiwniczona zabudowa przy kurtynie zachodniej, a przy kurtynie wschodniej niewielka czworoboczna wieża. Ta ostatnia strzegła drogi przez położoną poniżej osadę górniczą. W północnej części usytuowano czworoboczną wieżę główną o bokach długości 11 metrów, która miała grubość ścian zaledwie 2 metry. Wejście do niej umieszczono na poziomie dziedzińca, a wnętrza przykryto drewnianymi stropami belkowymi. Dość duża przestrzeń wewnętrzna wieży zapewniała jej funkcję mieszkalną, niemniej obronność była równie ważna – wieża znajdowała się w najwyższym punkcie skały, górowała nad dwoma wąwozami i drogą dojazdową po stronie północnej, którą dodatkowo przekopano fosą.
W drugiej połowie XV wieku całą zachodnią stronę poniżej zamku górnego ufortyfikowano wznosząc za fosą nowy zespół bramny z którego wyprowadzono zewnętrzny obwód murów obronnych, otaczających wzgórze i ciągnących się w stronę południową. Zespół bramny był samodzielnym dziełem obronnym o wymiarach 10 x 12 metrów z narożną półcylindryczną basteją o grubości murów prawie 4 metrów i promieniście rozmieszczonymi otworami strzelczymi. By go przejechać trzeba było pokonać most zwodzony i dwa portale bramne umieszczone w wąskich przejazdach, zapobiegających wtargnięciu większej ilości napastników. Następnie droga na zamek górny ciągnęła się po zachodnim zboczu (przejazd miał 4 metry szerokości i 50 metrów długości), zakręcała na południu i osiągała główny dziedziniec w okolicach budynku mieszkalnego (pałacu). Ściana po lewej stronie dolnego zespołu bramnego została połączona z murem zamku górnego, skąd była również dostępna.
W XV wieku zabezpieczono także grzbiet wzgórza po stronie południowej, co powiększyło przeszło dwukrotnie obszar zajmowany przez zamek. Mur obronny otoczył tam przestrzeń o wymiarach około 70 x 40 metrów. W zachodniej części wzniesiono prostokątny w planie, piętrowy, wysunięty przed kurtynę muru budynek, prawdopodobnie przeznaczony dla załogi zamku, której liczba wzrosła po rozbudowie fortyfikacji. Tuż za nim znajdowała się półkolista baszta i kolejna po stronie południowo – zachodniej. Chroniły one bocznej furty. Mur obronny w części wschodniej miał grubości zaledwie 1 metra, nieco większą (około 1,5 metra) po stronie zachodniej. Natomiast po stronie południowej mur przechodził w masywny blok ściany tarczowej o aż 6,5 metrach grubości. Pośrodku południowego dziedzińca wzniesiono dużą okrągłą wieżę o średnicy 10 metrów w przyziemiu, której dolna część dochodząca do około 6,5 metra wysokości była wypełniona murem, bez wewnętrznych komór. Stanowiła ona podstawę dla dział mających w swym zasięgu główne wejście do miasta od południa, zamknięte w wąskiej dolinie potoku i bram miejskich.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych w formie zaawansowanej ruiny. Z pośród najlepiej zachowanych elementów wymienić można zespół bramny z XV wieku, cylindryczną wieżę południową oraz położoną obok półokrągłą basztę. Widoczne są również niewielkie fragmenty murów zamku górnego. Zamek otwarty jest dla turystów codziennie w godzinach od 10.00 do 17.00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.