Historia
Początki zamku Janštejn nie zostały udokumentowane w przekazach pisemnych. Domyślać się jedynie można, iż prawdopodobnie został zbudowany na początku XIV wieku. Po raz pierwszy odnotowano go w 1358 roku („Castrum Jansteyn”), kiedy to służył jako poręczenie Štepánowi z Březnicy, w trakcie sprzedaży miasta Třešť margrabiemu morawskiemu Janowi Henrykowi Luksemburskiemu. Władca po trzech latach zwrócił zamek poręczycielom Štepána, choć i tak ostatecznie przejął Janštejn, nim w latach 1373-1377 stał się on lennem niejakiego Sezema. W 1384 roku margrabia pozbył się zamku, który dwa lata później Jan z Meziříčí sprzedał Jindřichowi z Hradce. Kres funkcjonowania zamku nastąpić mógł w trakcie wojen husyckich w 1423 roku, gdy okoliczne tereny zostały najechane przez taborytę Jana Hvězde z Vícemilic, a pod Horními Dubenkami stoczono bitwę w której Menhart z Hradca pokonał husytów.
Architektura
Zamek został wzniesiony na niezbyt wysokiej, ale masywnej skale, wystającej z lekko wznoszącego się płaskowyżu. Od najbardziej przystępnej południowej i zachodniej strony chroniony był przez suchą fosę o szerokości 11 metrów i ziemny wał. Fosę wykuwano w bardzo twardej granitowej skale, dlatego tam gdzie stoki były bardziej strome została ona pominięta. Obwód obronny był nieregularny, podłużny w planie, dostosowany do formy terenu. Mur miał od 1,5 do 1,7 metra grubości i zakreślał kształt o wymiarach 42 x 17 metrów. Na północ od głównej części zamku rozwinęło się dość rozległe podzamcze, zapewne z drewnianą zabudową gospodarczą.
Zamkowy dziedziniec, oprócz głównego muru, otoczony był niższym murem zewnętrznym tworzącym parcham, którym biegła droga wjazdowa. Zaczynała się ona przy bramie po stronie północnej, wiodła na południe, gdzie zakręcając otaczała zamek i dochodziła do bramy wjazdowej na dziedziniec umieszczonej w kurtynie zachodniej. Obszar ten chroniony był przez dwie cylindryczne wieże o niedużej średnicy, umieszczone w długości muru. Wieża północno – zachodnia miała w przekroju 4,7 metra, a wnętrze wielkości jedynie 1 metra. Druga oddalona była o około 10 metrów i usytuowana na sąsiedniej skale, co było rozwiązaniem rzadkim i nietypowym. Przeciwną, wschodnią stronę zamku oraz drogę wjazdową zabezpieczała dodatkowo wieża czworoboczna, wysunięta w stronę zbocza przed obwód muru zewnętrznego.
Jedynym budynkiem mieszkalnym był lekko załamany w planie dom, usytuowany w północno – wschodnim narożniku dziedzińca. Od bramy w głównym murze obwodowym prowadziła do niego drewniana rampa. Wnętrze prawdopodobnie dzieliło się w przyziemiu na trzy pomieszczenie o zbliżonej wielkości, ułożone w jednym trakcie. Budynek zapewne nie miał formy wieżowej, gdyż jego mury nie były zbyt grube, za wyjątkiem odcinka muru obwodowego, który pełnił rolę wschodniej i północnej ściany domu. Ponad przyziemiem mógł mieścić jeszcze murowane piętro oraz ewentualnie drewnianą lub szachulcową nadbudowę.
Stan obecny
Zamek znajduje się obecnie w formie bardzo słabo zachowanej ruiny. Jedynym wyższym fragmentem jest strzęp muru jednej z cylindrycznych wież, ponadto widoczne są jedynie relikty dolnych partii murów obronnych i fundamentów. Nadal czytelny jest w terenie wykuty w skale przekop. Wstęp na teren ruin jest wolny, ale dojście prawdopodobnie nie jest oznakowane i może się wiązać z drogą na przełaj przez las.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.