Historia
Zamek Hrubá Skála prawdopodobnie założony został przez Hynka z pobliskiego zamku Valdštejn, w ramach dzielenia rodowych dóbr przed rokiem 1353. Jego potomkowie byli w posiadaniu zamku do końca XIV wieku, po czym zaczął on przechodzić przez ręce wielu właścicieli. W latach 1416 – 1460 należał do panów z Jenštejna, przeciwników ruchu husyckiego, choć nic nie wiadomo o jakiś zniszczeniach z okresu wojen wewnętrznych pierwszej połowy XV wieku.
Po Jenštejnach zamek przeszedł na Zajíców z Házmburka. Jan Zajíc w trakcie konfliktu czesko – węgierskiego stanął po stronie króla Macieja Korwina, przez co w 1469 roku zamek obległo wojsko królewskie. Hrubá Skála poddała się, a Jan Zajíc został zmuszony do szukania porozumienia z królem Jerzym z Podiebradów. Od 1492 roku zamek dzierżyli Svojanovšcy z Bozkovic, a od 1524 roku, z powodu popadnięcia poprzednich właścicieli w długi, na Skále zamieszkali przedstawiciele Smiřickich. W ich czasach zamek przebudowany został na trójskrzydłowy renesansowy pałac.
Po śmierci ostatniego ze Smiřickich, upośledzonego umysłowo Jindřicha Jiří, w 1630 roku Hrubá Skála stała się własnością jego prawnego opiekuna Albrechta z Valdštejna. Były to czasy wojny trzydziestoletniej, w trakcie której zamek mocno ucierpiał, plądrowany zarówno przez Sasów, wojska cesarskie jak i Szwedów. W 1658 roku zgodnie z decyzją cesarską Hrubá Skála miała zostać zniszczona by nie stanowić przyczółka dla żadnych wrogich oddziałów, ale z powodu protestów właścicieli uniknęła tego losu. Niestety zamek nękały pożary w 1710 i 1804 roku. Za każdym razem był co prawda odbudowywany, choć przy okazji coraz bardziej zatracał pierwotną formę. W 1821 roku Valdštejnowie sprzedali go Janowi Lexovi z Aehrenthalu, z inicjatywy którego zamek przebudowano w stylistyce neogotyckiej. Ostatnie większe przekształcenia miały miejsce w 1923 roku.
Architektura
Zamek wzniesiono na dwóch masywnych skalnych blokach piaskowca, zakończonych pionowymi i wysokimi prawie na 60 metrów skarpami, opadającymi w dolinę rzeki Libuňki. Skały te zapewniały bezpieczeństwo z trzech stron: od północy, południa i wschodu. Po stronie zachodniej od reszty terenu oddzielała je naturalna szczelina odgrywająca rolę przekopu, przez który musiał być przerzucony drewniany most. Za nim prawdopodobnie rozciągało się podzamcze o którego średniowiecznej zabudowie nic dokładnego nie wiadomo.
Krawędziami skał poprowadzony został pierścień kamiennego muru obronnego, na większości obwodu zapewne niezbyt masywnego z powodu wystarczających naturalnych walorów obronnych. Pierwotną zabudowę prawdopodobnie stanowiły dwa budynki, usytuowane naprzeciwko siebie w północnej i południowej części założenia, przy czym do wyżej położonego budynku północnego przystawiona była czworoboczna wieża, a w skale wyciosano liczne pomieszczenia piwniczne.
W drugiej połowie XV wieku na zachodnim przedpolu zamku, na skale górującej nad podzamczem wzniesiono czworoboczną wieżę zwaną Prochową, najpewniej przystosowaną do obrony przy użyciu broni palnej. Zabezpieczała ona drogę dojazdową, a także chroniła skalny masyw, który w wypadku zajęcia przez napastników, z racji znacznej wysokości, mógłby stanowić duże zagrożenie dla obrońców zamku. Od strony czołowej, czyli od zachodu, a także z obu boków (od północy i południa) chroniona była ona masywnymi wałami ziemnymi. W ich południowo – zachodnim narożniku znajdował się czworoboczny budynek, w pobliżu którego w skale wyciosano prowadzące do wieży schody.
Stan obecny
Zamek ma dziś formę trójskrzydłowego nowożytnego pałacu pozbawionego pierwotnych cech stylistycznych. W jego zabudowie wyróżnia się czworoboczna wieża dostawiona do budynku północnego, której dolne partie prawdopodobnie sięgają czasów średniowiecza, podobnie jak mury obwodowe skrzydła północnego i południowego, przykryte nowożytnymi tynkami. Pośród renesansowych, barokowych i neogotyckich elementów dostrzec można nieliczne późnogotyckie detale architektoniczne, jak np. osadzoną na kamiennych wspornikach balustradę balkonu, czy portale wejściowe, przetrwały także dość liczne komory wyciosane w skałach i otwory w kamieniach będące śladami po mocowaniach belek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.