Historia
Wieś Hejná po raz pierwszy odnotowana została w przekazach pisemnych w 1045 roku, jako własność mnichów benedyktyńskich z klasztoru w Břevnovie. Murowany wczesnogotycki kościół został w niej wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku. Przez całe średniowiecze nie poddawano go większym przekształceniom architektonicznym, dopiero w drugiej połowie XVI wieku we wnętrzu prezbiterium założono sklepienie. Być może powstało ono z fundacji panów z Rýznberka, do których od 1543 roku należała wieś i prawo patronatu świątyni. W 1702 roku do kościoła dobudowana miała zostać barokowa kruchta i wstawiony nowy portal południowy. W XIX wieku prawdopodobnie wymieniono więźbę dachową i wstawiono emporę do nawy.
Architektura
Kościół zbudowany został z łamanego kamienia, w południowej części leżącej w niewielkiej kotlinie osady. Usytuowano go w pobliżu podstawy południowego wzgórza, na terenie lekko opadającym ku północy. Uzyskał prosty, dwuprzestrzenny układ, typowy dla wczesnogotyckich wiejskich budowli sakralnych. Jego zachodnią część utworzyła pojedyncza nawa na planie prostokąta, a wschodnią węższe i niższe prezbiterium, również utworzone na rzucie prostokąta, a więc zamknięte ścianą prostą. Obie partie budowli przykryły osobne dwuspadowe dachy, osadzone na surowych trójkątnych szczytach, w prezbiterium o bardziej stromych połaciach niż w nawie.
Oświetlenie kościoła pierwotnie zapewniały wąskie, lancetowate otwory okienne o obustronnych rozglifieniach. Budowla uzyskała niewielkie rozmiary, więc w każdej ścianie nawy i prezbiterium znajdować się mogło maksymalnie jedno okno (być może w elewacji północnej zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną okien w ogóle nie było). Nietypowo nad oknem wschodnim prezbiterium umieszczono dodatkowo niewielki okulus, zwyczajowo umieszczany w elewacji zachodniej nawy, a nie na poddaszu prezbiterium. Osadzono go niesymetrycznie, z przesunięciem od osi okna lancetowatego. Wejście do kościoła wiodło od zachodu, pierwotnie prosto z przykościelnego cmentarza do nawy. Elewacje zewnętrzne, jak w większości wiejskich kościołów, pozostawiono bez dekoracji. W koronie ścian poprowadzono jedynie gzymsy wieńczące.
Wnętrze nawy tradycyjnie przykryte było drewnianym stropem belkowym. Początkowo strop musiał funkcjonować także nad prezbiterium, gdyż sklepienie gwiaździste założono dopiero w XVI wieku. Jako że prawdopodobnie nie było przejścia pomiędzy poddaszami nawy i prezbiterium w górnej części ściany szczytowej, nad wschodnią część kościoła musiał prowadzić osobny otwór z prezbiterium. W przyziemiu obie partie świątyni rozdzielono arkadą tęczy o półkolistej archiwolcie.
Stan obecny
Kościół św Filipa i Jakuba zachował do dnia dzisiejszego malowniczo usytuowaną bryłę z oryginalnymi murami obwodowymi nawy i prezbiterium, otoczonymi bielonym murem wiejskiego cmentarza. Niestety w samym budynku znajdują się dziś duże barokowe okna i nowożytne portale wejściowe. Pierwotną formę zachowała jedynie elewacja wschodnia prezbiterium z lancetowatym oknem i okulusem. W całości nowożytnymi dodatkami są też kruchta zachodnia i duża wieżyczka na kalenicy dachu nawy. Stiukowe sklepienie w prezbiterium ma już formę renesansową, ale pierwotne mogą być prezbiterialne wnęki ścienne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.