Historia
Zamek prawdopodobnie został wzniesiony w drugiej połowie lub pod koniec XIII wieku, jako fundacja królewska w celu ochrony doliny rzeki Ochrzy. Jego pierwszym znanym posiadaczem był burgrabia zamku Loket Nicholas Winkler, który w 1320 roku przekazał go klasztorowi w Doksanach. Po szesnastu latach odkupił go Jan Luksemburski, a niedługo potem, w 1357 roku Karol IV oddał w lenno szlacheckim rodom. W 1359 jako posiadacze zamku wymieniani są bracia Oldřich i Erhart z Rugehensensteinu, a w 1360 roku królewski dworzanin Jetřich z Portic. Nie wiadomo jak długo Jetřich dzierżył zamek, lecz już w 1380 roku wrócił on ponownie do rąk króla Wacława IV i jego burgrabiów.
W 1420 roku Zygmunt Luksemburczyk zastawił Hauenštejn Štěpánowi z Kobersheimu, mając nadzieję na jego wsparcie w trakcie walk z husytami. Štěpán jednak związał się z buntownikami, a w 1429 roku udzielił nawet czynnej pomocy husyckiemu hejtmanowi Jakoubkovi z Vřesovic. Zygmunt nie miał siły na odzyskanie warowni i musiał się pogodzić ze sprzedażą zamku przez Štěpána Vilémovi z Illburka, który wkrótce popadł w ostry zatarg z sąsiadami, skutkujący lokalnymi walkami możnowładców.
Od połowu XV wieku właściciele zamku zmieniali się dość często. Jednym z ważniejszych był Hildebrant Satanéř, który około 1470 roku prowadził na Hauenštejnie znaczące prace budowlane. Jego potomkowie dzierżyli zamek do początku XVI stulecia, w międzyczasie otrzymując go od króla Władysław II w dziedziczne lenno. W 1528 roku Hauenštejn kupił Jindřich Šlik z Holíč, który jeszcze w tym samym roku zmarł w następstwie obrażeń odniesionych w trakcie bitwy pod Mohaczem. Jego potomkowie około połowy XVI wieku dokonali renesansowej przebudowy zamku, choć zakres tych prac nie jest do końca znany, prawdopodobnie dotyczyły one głównego domu mieszkalnego. Około 1600 roku Hauenštejn został uszkodzony przez pożar, a podczas wojny trzydziestoletniej, w 1642 roku spustoszony przez Szwedów. Za każdym razem był on odnawiany, jednak wiązało się to z kolejnymi renesansowymi i barokowymi przekształceniami, między innymi dostawiono wówczas na podzamczu nowy budynek browaru i założono dwa ogrody. W 1663 roku Šlikowie sprzedali rezydencję księciu Juliuszowi Henrykowi sasko-lauenburskiemu, a w XVIII wieku po paru zmianach właścicieli ostatecznie przypadła ona rodowi habsbursko-lotaryńskiemu. Od 1837 roku zamek należał do hrabiny Gabrieli Buquoy–Longueval, która w latach 1840 – 1850 zainicjowała neogotycką przebudowę zamku. Kolejna jeszcze większa romantyczna renowacja miała miejsce w okresie 1878 – 1882 na zlecenie Ferdinanda Buquoy. Po drugiej wojnie światowej rezydencja została znacjonalizowana, co doprowadziło do zaniedbania i popadnięcia zamku w ruinę.
Architektura
Zamek został zbudowany na skalistym cyplu, przylegającym do dwóch potoków płynących na zachodzie. Jedyna droga mogła być poprowadzona od strony wschodniej i tam też przekopano suchą fosę. Niestety usytuowanie zamku pogarszało pobliskie wzniesienie na wschodzie, przewyższające najwyższą część zamku i stanowiące potencjalne zagrożenie w razie zajęcia przez nieprzyjaciół.
Głównym elementem zamku była cylindryczna wieża o średnicy 7 metrów i grubości murów w przyziemiu 2,2 metra. Z pewnością pełniła ona funkcję stołpu (wieży ostatecznej obrony) górującego nad bramą wjazdową. Nie jest natomiast pewne usytuowanie najstarszej zabudowy mieszkalnej. Musiała się ona znajdować na niewielkim dziedzińcu na zachód od wieży i być może była z nią połączona na wysokości piętra drewnianym mostkiem.
Z powodu braku miejsca na rozbudowę, już w XIV wieku nowy dom mieszkalny wzniesiono poza pierwotną fosą po stronie południowo – wschodniej. Posiadał on sklepioną piwnicę i przynajmniej jedno piętro ponad przyziemiem. Budowa nowej wieży bramnej na wschodzie jest w tym okresie niepewna, jednak w XV stuleciu podzamcze rozrosło się w kierunku wschodnim gdzie prawdopodobnie wzniesiono nowy budynek bramny.
Stan obecny
Zamek został znacznie przebudowany w okresie baroku, a jeszcze bardziej drastyczne zmiany nastąpiły w trakcie XIX-wiecznych „romantycznych” renowacji. W takiej formie dotrwał do czasów współczesnych choć w wyniku powojennych zaniedbań popadł w ruinę. Dopiero od 2002 roku nowy prywatny właściciel rozpoczął stopniowe prace remontowe, rozpoczynając od cylindrycznej wieży, najlepiej zachowanego średniowiecznego elementu zamku. Niestety jej widok psują nieco klamry opinające i wzmacniające konstrukcję. Obecnie wszystkie budynki zamku są już zadaszone i istnieje możliwość jego zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Strona internetowa castles.cz, Zámek Hauenštejn.
Strona internetowa hrady.cz, hrad Horní hrad.