Historia
Tereny na których wzniesiono zamek w pierwszej połowie XIV wieku należały do rodu Markvarticów, a w drugiej połowie tamtego stulecia przeszły na własność panów z Dražic i Bibrštejnów. Pierwsza pewna wzmianka o Frýdštejnie pojawiła się dopiero z 1385 roku, kiedy to pisał się z niego Bohuněk Puklice. Na przełomie XIV i XV wieku właścicielem zamku był Ješek Kamenec ze Střížovic, a po nim jego syn Petr Kamenec i od 1409 roku Bohuš z Kováně. Jako antyhusycki katolik często blisko współpracował z Łużyczanami. Z tego powodu w 1432 roku Frýdštejn obległy wojska bożych bojowników pod dowództwem Oty z Lozy i Jana Čapka. Przed zdobyciem i zniszczeniem Bohuša uratowała umowa w której zobowiązał się odstąpić od husyckich wrogów. Zmarł on w 1460 roku, a majątek i opiekę nad dziećmi przejął Jan Zajíc z Hazmburk, który jednak sam mieszkał na zamku Kost. Pod koniec XV i w pierwszej połowie XVI wieku Frýdštejn był w posiadaniu kilku różnych rodzin szlacheckich. W 1540 roku zakupił go Jan z Vartemberka, który siedem lat później uczestniczył w buncie przeciwko królowi Ferdynandowi I i utracił majątek. Skonfiskowany zamek przejął Jan z Oprštorfu, który jednak mieszkał w Českým Dubie, a z czasem opuszczony Frýdštejn pozostawił własnemu losowi.
Architektura
Zamek został zbudowany na skalnej formacji, wznoszącej się ponad doliną potoku do wysokości 500 metrów nad poziomem morza. Składał się ze starszej, górnej części po stronie północnej, obejmującej zabudowę mieszkalną i wielką cylindryczną wieżę oraz z nieco młodszej części po stronie południowej z okrągłą wieżą i zabudową gospodarczą, ogrodzoną początkowo tylko obwarowaniami drewnianymi, a później murem kamiennym.
W pierwszej fazie z pierwszej połowy XIV wieku powstało niewielkie założenie z cylindrycznym bergfriedem i położonym obok niego budynkiem mieszkalnym. Ich obronę uzupełniał masywny ziemny wał i drewniana palisada. W drugiej fazie, za Bohunka Puklice, w skałach wyciosano szereg pomieszczeń, między innymi izbę zwaną dziś kaplicą, choć pierwotnie była ona zapewne kuchnią. Wejście do warowni było wówczas typowe dla tzw. skalnych zamków, czyli po schodach umieszczonych w szczelinie pomiędzy skałami od strony północnej. W trzeciej fazie cały zamek otoczono murowanymi obwarowaniami, a na południu wzniesiono nowy duży pałac, którego dolną kondygnację zajmowała brama. Po stronie północnej, gdzie niegdyś istniało wejście, teren otoczono murem, natomiast po stronie zachodniej pojawiło się nowe niewielkie podzamcze, którego częścią była wyciosana w skale stajnia. W kolejnych latach doszło do powiększenia tego podzamcza i wzniesienia na nim cylindrycznej wieży ze studnią.
Górna część zamku dostępna była od strony północnej, po przekroczeniu wspomnianego niewielkiego podzamcza otoczonego kamiennym murem. Wyżej prowadziły wykute w skale schody, umieszczone w wąskim przejściu w szczelinie pomiędzy skalnymi blokami piaskowca. Brama ta chroniona była przez wysoką cylindryczną wieżę o średnicy 9 metrów, zbudowaną na szczycie skalnego bloku. Od wieży wyprowadzono w kierunku południowym i zachodnim mur obronny, który biegnąc krawędziami skalnego wzniesienia wydzielał niewielki, górny dziedziniec. W jego południowej części znajdował się budynek mieszkalny, pierwotnie piętrowy, połączony wysokim murem z wieżą. Północna strona dziedzińca składała się z prawie prostopadłej ściany kamiennego bloku z dwiema dużymi komorami i jedną mniejszą, wykutymi w całości w skałach. Pod nimi utworzono dodatkowo piwnice. Skalne pomieszczenia były zamknięte od strony dziedzińca kamiennym murem oraz ścianą z drewna i połączone drzwiami ze schodami ganku wyrównującego poziom z dziedzińcem. W jednej komór utworzono kamienną niszę, identyfikowaną albo z ołtarzem kaplicy, albo z piecem kuchennym. Zewnętrzny drewniany ganek zapewne połączony był z murami obronnymi i wiódł także na małą skalną półkę u podnóża wieży cylindrycznej. Jedyny portal wejściowy do wieży umieszczony został wysoko nad ziemią i dostępny był zapewne jedynie po drabinie.
Z południowej części skrzydła mieszkalnego brama prowadziła do sąsiedniego, nieco niżej położonego podzamcza, bronionego przez drugą, okrągłą wieżę. Obok niej usytuowano studnię lub zbiornik na wodę deszczową oraz pojedynczą komnatę w całości wykutą w skale, dostępną z poziomu dziedzińca. Ponieważ do zamku górnego była niewielka odległość, a północne przedzamcze było zbyt narażone na ewentualny atak, na podzamczu południowym zlokalizowano zabudowę gospodarczą, czyli stajnie, kuźnie, spichrze i inne elementy zabudowy potrzebne do codziennego funkcjonowania zamku. Wszystkie te budynki wzniesiono z drewna, ponieważ nie pozostały po nich żadne ślady. Z południowego – zachodu wiodła duża droga dla wozów, przerwana głęboką fosą przy wejściu. Przejazd przez nią umożliwiał drewniany most osadzony na dwóch słupach piaskowca.
Stan obecny
Skalny zamek Frýdštejn to obecnie jedne z najbardziej malowniczych i niesamowitych ruin na terenie Czech, ukazujące doskonałe wkomponowanie zabudowy w naturalne ukształtowanie terenu. Elementy murowane przetrwały w nie najgorszym stanie: widoczna jest główna wieża zamkowa (obecnie o wysokości 15 metrów), fragmenty murów zamku górnego i obu podzamczy oraz częściowo okrągła wieża południowa. Zamek udostępniony jest do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.