Historia
Najstarsze informacje o zamku Frejštejn sięgały połowy XIII wieku, co czyniło go jedną z najstarszych warowni na Morawach. Wówczas pisał się z niego Oldřich (Ulrich), Gaitmar i jego brat Hartleb, pochodzący ze szlachty austriackiej. Nazwę swą zamek prawdopodobnie zawdzięcza Ulrichowi Liberowi, co w języku niemieckim pisze się Frei (stein – kamień, frei – wolny).
Po śmierci króla Przemysła Ottokara II w 1278 roku, gdy w kraju nastał okres zamętu i wewnętrznych walk, Frejštejn stał się siedzibą rycerzy rozbójników, dowodzonych przez ówczesnego właściciela zamku Oldřicha Frej z Frejštejna. Dlatego w 1286 roku za zgodą króla Wacława II, austriacki książę Albrecht I zdobył i zniszczył warownię. Do końca XIII stulecia zamek jednak odbudowano i ponownie był zamieszkiwany. W 1310 roku w źródłach pojawił się Marquart z Frejštejna, a w 1331 roku mowa o burgrabim zamkowym Konradzie z Bítova. Mniej więcej w tym okresie doszło do znaczącej rozbudowy. Frejštejn powiększył się o nowy pałac na podzamczu oraz kaplicę św. Katarzyny, o której pierwszy raz wspomniano w źródłach w 1347 roku.
W okresie walk margrabiów na przełomie XIV i XV wieku zamek został bezprawnie przejęty przez Mikuláša Pillunga z Jilkova. Po jego śmierci w 1406 roku, margrabia morawski Jodok zażądał od Markéty Pillung, zwrotu warowni. Zamek został wówczas oddany w zastaw, prawdopodobnie w ręce Oldřicha z Kunštátu i Líšnic oraz burgrabiego Přibíka z Odlochovic. Rozpoczęli oni liczne grabieżcze rajdy na terenie Austrii, co spowodowało odwetową wyprawę Lipolta z Krajku, czeskobudziejowickiego hejtmana, z ramienia cesarza Zygmunta. Jako iż Lipolt zasłużył się obroną północnej Austrii i ziem w rejonie Znojma przed husytami, Zygmunt przekazał mu w 1422 roku Frejštejn, a Lipolt oddał go wkrótce swemu bratu Janowi Krajíři z Krajku. Nowy właściciel był wówczas jednym z najważniejszych przedstawicieli morawskiej szlachty, jednym z siedmiu sędziów uczestniczących w rozstrzyganiu sporu między czeską i morawską szlachtą. W 1440 roku Jan dołączył do rycerstwa zobowiązującego się przestrzegać pokój ziemski, lecz ostatecznie nie zastosował się do niego i najeżdżał okoliczne miasta i wsie na południowych Morawach i w Austrii. Z tego powodu Frejštejn miał wówczas zostać wykupiony przez Morawian i zburzony, choć nie jest to pewne, gdyż w 1447 roku Jan Krajíř z Krajku wzmiankowany był na zamku. Kolejnym właścicielem zamku był syn Jana, Volfgang z Krajku. Za jego czasów w 1487 roku zamek był opisywany jako zburzony. Nie jest pewne czy dotyczyło to zniszczeń z pierwszej połowy XV wieku, czy został uszkodzony w trakcie wojny Macieja Korwina z Jerzym z Podiebradów. W 1493 roku król Władysław II potwierdził lenno synom Volfa: Lipoltowi II i Jindřichowi, jednak prawdopodobnie zamek już wówczas nie funkcjonował.
Architektura
Zamek został wzniesiony na stromym cyplu ponad doliną rzeki Dyji. Umieszczona w najwyższym punkcie wzniesienia, najstarsza część zamku miała kształt nieregularnego czworoboku o wymiarach 30×17 metrów. We wschodni narożnik murów włączono cylindryczną wieżę o funkcji bergfriedu (miała średnicę 22 metrów długości), a dwuprzestrzenny dom mieszkalny wzniesiono w narożniku południowo – zachodnim. Poniżej obwodu murów zamku górnego (o grubości między 1,8 a 2,3 metra), po stronie północnej i zachodniej, rozciągało się podzamcze. Jeszcze przed 1280 rokiem zostało ono powiększone na południu i wschodzie, gdzie w narożu murów umieszczono bramę, poprzedzoną przez drewniany most zwodzony przerzucony ponad suchą fosą o szerokości 35 metrów. Most ten wychodził ze skał wysuniętych w kierunku fosy i miał około 22 metry długości.
W XIV wieku w północno – zachodniej części podzamcza panowie z Klingenberku zbudowali duży, czworoboczny i trójkondygnecyjny pałac, mieszczący między innymi kaplicę pod wezwaniem św. Katarzyny. W przyziemiu posiadał małe otwory szczelinowe, a piętro od północy było oświetlane przez cztery duże dwudzielne okna. Posiadał również piwnice które obecnie są zasypane. W XV wieku, w dobie wojen husyckich postanowiono rozbudować obwarowania zamku. Południowo – zachodnia kurtyna podzamcza została wzmocniona trzema basztami czworobocznymi i jedną wieloboczną, a całość zamku otoczono drugim, niższym obwodem murów. W ostatniej fazie rozbudowy przed fosą zamkową, po stronie południowo – wschodniej zbudowano wieloboczną basteję przystosowaną do broni ogniowej, którą włączono w nowy pas drewniano – ziemnych obwarowań, chroniących drogę dojazdową do zamku.
Stan obecny
Do chwili obecnej na terenie zamku zobaczyć można ruiny XIV-wiecznego pałacu na terenie dawnego podzamcza. Jest to najlepiej widoczny element z drogi biegnącej u podnóża ruin. Ponadto przetrwały fragmenty murów zamku górnego i podzamcza oraz wielobocznej baszty południowo – zachodniej. Czytelna jest również pierwotna fosa zamkowa. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.