Historia
Pierwotny, późnoromański kościół zbudowany został w Dvůr Králové w drugiej ćwierci XIII wieku, a po raz pierwszy wspomniany został pośrednio w 1270 roku, kiedy to w źródłach pisanych pojawił się miejscowy pleban. Po założeniu miasta niewielki kościółek przestał wystarczać i po pożarze Dvůr Králové w 1345 roku zastąpiono go kościołem gotyckim. W 1359 roku po raz pierwszy został on nazwany parafialnym.
W latach 80-tych XIV stulecia na miejscu wczesnogotyckiej świątyni, z inicjatywy Zofii Bawarskiej, żony króla Wacława IV, zaczęto wznosić nowy trójnawowy gotycki korpus nawowy z wieżą, do którego po przerwie spowodowanej wojnami husyckimi i pożarem z 1450 roku, w drugiej połowie XV wieku przystawiono późnogotyckie prezbiterium. Według inskrypcji na sklepieniu prace te ukończono w 1486 roku.
W 1588 roku dobudowano po południowej stronie kościoła kruchtę, w 1606 roku dostawiono kaplicę, w 1644 roku podwyższono wieżę, zaś w 1773 roku kościół został ponownie konsekrowany przez biskupa Hradca Králové, przez co utracił pierwotne wezwanie św. Katarzyny Aleksandryjskiej na rzecz nowego, św. Jana Chrzciciela. W latach 1893 – 1900 budowlę poddano neogotyckiej renowacji, a wieżę po raz kolejny podwyższono. Usunięto tez wówczas XVII-wieczną kaplicę oraz klatkę schodową przy wieży, którą zastąpiono cylindryczną wieżyczką komunikacyjną. Renowację kościoła miała miejsce w latach 1933-1934.
Architektura
Gotycki kościół uzyskał formę trójnawowej budowli halowej (wszystkim nawom nadano jednakową wysokość), składającej się z krótkiego, zaledwie trójprzęsłowego korpusu o niezbyt regularnym czworobocznym planie (ukośnie położona ściana fasady zachodniej), czworobocznej, pierwotnie niskiej wieży po stronie południowej, usytuowanej na wysokości skrajnego zachodniego przęsła i czworobocznego, krótkiego prezbiterium o dwóch przęsłach, dostawionego do korpusu niesymetrycznie z przesunięciem ku północy. Całość kościoła poza wieżą wzmocniono od zewnątrz przyporami, pomiędzy którymi umieszczono ostrołukowe okna. Nie przepruto ich jedynie od strony północnej, co było zgodne ze średniowieczną tradycją budowlaną, ale i mogło być spowodowane bliskością miejskich murów obronnych. Całość kościoła posadowiono na wysokim kamiennym cokole.
Do środka kościoła prowadził wczesnogotycki portal północny, ostrołuczny, flankowany dwoma kolumienkami z kapitelami o dekoracjach roślinnych, główny portal zachodni oraz dwa gotyckie portale południowe, w tym jeden osadzony w późnogotyckiej XVI-wiecznej kruchcie przy wieży, o ciekawym ościeżu z jednej strony podwieszonym na konsoli a z drugiej strony opuszczonym do cokołu przy ziemi.
Wnętrze korpusu przykryto sklepieniami krzyżowo – żebrowymi, podpartymi dwoma parami okrągłych i smukłych kolumn osadzonych na wielobocznych cokołach. Żebra spłynęły na okrągłe kapitele kolumn z dwoma profilowanymi opaskami wydzielającymi przestrzeń z maswerkowymi zdobieniami, pod którą umieszczono dekoracyjne lilie. W narożnikach i na ścianach w miejscach podziałów przęsłowych żebra spłynęły na wysoko osadzone wsporniki zdobione motywami roślinnymi i ludzkimi maskami. Charakterystyczne wygląd otrzymały bardzo nieregularne w planie przęsła, zwłaszcza wschodnie w nawie głównej i północnej, które trzeba była dostosować do niesymetrycznie dostawionego prezbiterium. Niesymetryczny wygląd otrzymały również krzyżowe żebra w dwóch przęsłach prezbiterium.
Stan obecny
Dzisiejszy wygląd kościoła jest efektem neogotyckiej restauracji z końca XIX wieku, która niezbyt udanie próbowała przywrócić budowli formę z okresu schyłku średniowiecza. W sposób najbardziej widoczny od zewnątrz dotknęła ona wieżę z nową kondygnacją osadzoną na konsolach i wysoką iglicą otoczoną przez cztery wieżyczki. Także większość okien kościoła została wówczas, ale i we wcześniejszym okresie nowożytnym przekształcona. Pomimo licznych modyfikacji zabytek zachował oprócz pierwotnej bryły i układu wiele interesujących oryginalnych detali architektonicznych, przykładowo: portal północny i południowy, ciekawe dzięki swej asymetryczności sklepienia, czy bogato dekorowane filary międzynawowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Poche E., Soupis památek historických a uměleckých v okresu královédvorském. Soupis 48 (Dvůr Králové), Praha 1937.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.