Historia
Kościół we wsi Dublovice zbudowany został około drugiej połowy XII wieku. W początkach XIII wieku powiększony został o nawę boczną, która mogła stać już w 1228 roku, kiedy po raz pierwszy wzmiankowano o Dublovicach w majątku praskiego klasztoru św. Jerzego. Nad rozbudową z pewnością pracował już inny warsztat budowlany, bowiem jakość robót nie odpowiadała jakości pierwszego, romańskiego etapu. Następnie między końcem XIII wieku a połową XIV stulecia do kościoła dobudowano kolejną, południową nawę.
Najpóźniej od lat sześćdziesiątych XIV wieku część Dublovic z kościołem i prawem patronatu posiadali panowie z Rožmberka. W źródłach pisanych odnotowano, iż w 1363 roku bracia Rožmberkowie uposażyli nowego altarystę przy ołtarzu św. Michała, założonym niewiele wcześniej przez proboszcza Václava. Ponadto w 1367 roku mieli potwierdzić nowego plebana o imieniu Litold. Być może to za jego urzędowania, w ostatniej ćwierci XIV wieku, panowie z Rožmberka ufundowali nowe, gotyckie prezbiterium kościoła. W XV wieku kościół powiększono o zakrystię, natomiast na zakończenie średniowiecznej rozbudowy, na początku XVI wieku dostawiono kruchtę.
W okresie baroku kościół otrzymał nowy, pomalowany na czerwono gzyms i dach mansardowy, zmodyfikowano też okna nawy południowej. Poważniejszy remont budynku miał miejsce w 1802 roku, kiedy w kościele zainstalowano pochodzący z Pragi barokowy ołtarz. W 1878 roku kościół otrzymał nowe zadaszenie, ponadto podwyższono o dwie kondygnacje wieżę. Znaczących napraw dokonano w 1909 roku, kiedy to uzupełniono i odnowiono maswerki okienne, wykonano portal w przyziemiu wieży, pomalowano elewacje.
Architektura
Kościół zbudowany został na łagodnym zboczu szerokiej doliny, na terenie cmentarza, zapewne ogrodzonego już w okresie średniowiecza. W drugiej połowie XII wieku była to romańska budowla, składająca się z prostokątnej, stosunkowo długiej nawy, na wschodzie być może zakończonej apsydą. Po stronie zachodniej na osi utworzono czworoboczną i pierwotnie niezbyt wysoką wieżę. Wewnątrz zachodnią część nawy wypełniała empora, przykryta w przyziemiu sklepieniem krzyżowym z szerokimi gurtami. Piętro empory opierało się na dwóch filarach, ustawionych bliżej ścian wzdłużnych nawy, tworzących szeroką, półkolistą arkadę pośrodku. Wejście na emporę być może wiodło schodami w grubości zachodniej części muru północnego nawy.
Na początku XIII wieku do korpusu kościoła dostawiona została od północy późnoromańska nawa boczna. Uzyskała ona tą samą długość co nawa główna, ale nieco mniejszą szerokość. Wykonane z kamienia eratycznego mury początkowo był niskie i sięgały jedynie około połowy wysokości korpusu. Dwuspadowy dach nawy północnej, ograniczony od zachodu i wschodu szczytami, musiał zakryć okna pierwotnej nawy, o ile była ona doświetlana od północy. Nawę późnoromańską oświetlały dwa niewielkie okna szczelinowe o szerokich, obustronnych rozglifieniach.
Między końcem XIII a połową XIV wieku do romańskiej nawy głównej dobudowano od południa trzecią nawę. Nowa część kościoła uzyskała nieco krótsze wymiary na linii wschód – zachód, ale za to jej szerokość była zbliżona do szerokości nawy głównej. Nawa południowa początkowo nie była podparta żadnymi przyporami. Posiadała wejście od strony południowej.
W ostatniej ćwierci XIV wieku po wschodniej stronie romańskiej nawy zbudowane zostało gotyckie, wielobocznie zamknięte prezbiterium. Jego ściany wzmocniono sześcioma przyporami, pomiędzy którymi przepruto wysokie ostrołuczne okna. Wypełnienie maswerkowe każdego okna oparto na parze trójliści wpisanych w ostrołuki, na których w górnej części umieszczono różnorodne już motywy. Okno wschodnie uzyskało regularny otwór z trójlistnym wypełnieniem, okno południowo – wschodnie parę skierowanych ku górze wypełnień soczewkowych, natomiast prawe okno elewacji południowej motyw serca, w oknie lewym podobny ale odwrócony. Wewnątrz prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym w zachodnim, prostokątnym przęśle i sklepieniem sześciodzielnym nad wschodnim wielobokiem. Żebra spięto zwornikami, między innymi o kształcie pięciolistnej rozety Rožmberków, oraz podwieszono na ścianach z podcięciami.
Po ukończeniu prezbiterium, do jego północnej ściany w początku XV wieku dostawiono zakrystię, zakończoną na linii narożnej przypory prezbiterialnej. Samą zakrystię podparto dwoma przyporami: ukośną w narożniku północno – wschodnim oraz prostopadłą do osi pośrodku ściany północnej. Z prezbiterium do zakrystii przepruto gotycki portal dwuramienny (siodłowy). Prawdopodobnie w okresie tym zamontowano także podobny portal w starej nawie głównej, której mury podwyższono i przełamano od strony naw bocznych ostrołukowymi arkadami.
Przekształcenia późnogotyckie wiązały się głównie ze zmianą wystroju kościoła, między innymi poddanego pracom malarskim. W etapie tym podwyższono również nawę północną, w której utworzono nowy portal dwuramienny oraz dwa wysokie okna ostrołuczne. Przed portalem w nawie południowej już w początkach XVI wieku utworzono przedsionek.
Stan obecny
Dzisiejszy wygląd kościoła jest wynikiem wielu etapów rozbudowy, w większości mającej miejsce w okresie średniowiecza. Modyfikacje nowożytne zniekształciły przede wszystkim formę zadaszenia korpusu kościoła oraz zmodyfikowały romańską wieżę, obecnie zwieńczoną dwoma piętrami pseudogotyckimi. Spośród detali architektonicznych zachował się XV-wieczny portal z prezbiterium do zakrystii, gotyckie portale w nawie południowej i północnej, dwa późnoromańskie okna w nawie północnej, gotyckie okna z częściowo odnowionymi maswerkami w prezbiterium, romańskie sklepienie empory, XIV-wieczne sklepienie prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Podlaha A., Šittler E., Soupis památek historických a uměleckých v Království Českém. Politický okres sedlčanský, Praha 1898.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.
Žižka J., Průzkum kostela Nejsvětější Trojice v Dublovicích, „Průzkumy památek II”, 2/1995.