Historia
Kościół zbudowany został w drugiej ćwierci XIV wieku z fundacji praskiego biskupa Jana IV z Dražic, znanego z angażowania się w działalność budowlaną. Po zakończeniu głównych prac budowlanych, w drugiej połowie XIV wieku wnętrze świątyni pokryte zostało malowidłami. Pierwsze nowożytne przekształcenia kościoła miały miejsce w XVI wieku lub na początku XVII stulecia. Odtąd też budowla funkcjonowała pod nowym wezwaniem św. Marcina. Funkcje sakralne kościół utracił w drugiej połowie XVIII wieku, na skutek reform cesarza Józefa II. Od czasu sprzedaży z 1827 roku służył celom gospodarczym. gruntowny remont i ponowną konsekrację przeprowadzono w 1926 roku, kiedy też odkryto pod nowożytnymi tynkami średniowieczne malowidła.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z pojedynczej nawy na planie prostokąta, węższego i nieco niższego prezbiterium po stronie wschodniej oraz zakrystii przy północnej ścianie prezbiterium. Od wschodu część prezbiterialną zamknięto wielobocznie, pięcioma bokami ośmioboku. Od strony zewnętrznej mury kościoła opięto cokołem, który w prezbiterium nałożony został również na przypory. Te ostatnie utworzono uskokowe, przykryte jednospadowymi daszkami. Nawę pierwotnie przykrywał dwuspadowy dach szczytowy, prezbiterium dach dwuspadowy z wieloma połaciami nad wschodnim zamknięciem. Mury kościoła wzniesiono z cegły, ciosany kamień wykorzystując do utworzenia detali architektonicznych.
Oświetlenie kościoła w XIV wieku zapewniały stosunkowo wąskie okna ostrołuczne, osadzone we wnękach profilowanych od zewnątrz parą płytkich rowków. W nawie okna były jednodzielne, zwieńczone trójliśćmi z drobnymi górnymi płatkami. Po dwa przepruto od północy i południa, przy czym z obu stron na różnych poziomach, prawdopodobnie ze względu na funkcjonowanie empory w zachodniej części wnętrza. W prezbiterium oprócz jednodzielnych okien południowych, na osi ściany wschodniej osadzono okazalsze okno dwudzielne, wypełnione maswerkiem powtarzającym motywy trójliści. Otwory wejściowe do kościoła umieszczono od południa i północy. Południowy stanowił stosunkowo prosty portal ostrołuczny ze sfazowaniem, natomiast północy bardziej wyszukany portal ostrołuczny z profilowanym wałkami obramieniem.
We wnętrzu nawę od prezbiterium oddzielono uskokową arkadą tęczy. Nawa początkowo przykryta była drewnianym stropem, natomiast w prezbiterium założono sklepienie krzyżowo – żebrowe, sześciodzielne na wschodnim wielobokiem zamknięcia. Żebra sklepienne obydwu przęseł wtopiono w ściany bez pośrednictwa konsol. W ścianie południowej wydrążono dwie czworoboczne wnęki ścienne, a w ścianie północnej umieszczono ostrołuczny, sfazowany portal do zakrystii. Zarówno ściany jak i sklepienia prezbiterium pokryto w średniowieczu barwnymi malowidłami. W zakrystii założono sklepienie kolebkowe.
Stan obecny
Kościół okryty jest dziś barokowym płaszczem, deformującym pierwotną formę zwłaszcza od strony zachodniej, gdzie całkowitemu przekształceniu uległ szczyt, a elewację przysłoniła nowożytna kruchta. Niestety drugi nowożytny aneks przysłania też wschodnią część prezbiterium, w tym najokazalsze maswerkowe okno kościoła. Choć od północy i południa w nawie przebito duże otwory barokowe, w dobrym stanie zachowały się profilowane okna gotyckie, a ponadto dwa zamurowane obecnie portale wejściowe (północny częściowo uszkodzony). W środku uwagę zwraca zwłaszcza prezbiterium z zachowanym sklepieniem i elewacjami pokrytymi średniowiecznymi polichromiami z drugiej połowy XIV wieku. Częściowemu przekształceniu uległa arkada tęczy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bareš F., Soupis památek historických a uměleckých v království Českém od pravěku do počátku XIX století, ročník 21, politický okres mladoboleslavský, Praha 1905.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.