Historia
Kościół św. Jana i Pawła zbudowany został w drugiej ćwierci XIII wieku, przypuszczalnie jako część rycerskiego dworu, w ramach którego pełnił rolę prywatnej świątyni emporowej. Prawdopodbnie w XIV wieku utracił pierwotną funkcję, gdy podjęto decyzję o przeniesieniu siedziby rycerskiej do zachodniej części wsi, bliżej drugiego romańskiego kościoła pod wezwaniem Zwiastowania NMP. Do końca średniowiecza i we wczesnym okresie nowożytnym służył jako kaplica cmentarna. W 1561 roku świątynię poddano przebudowie pod kierunkiem urodzonego we Włoszech Tomasso Rosso di Mendrisio, w trakcie której między innymi założono sklepienie nad nawą. W XIX wieku nad nawą dobudowano neogotyckie piętro oraz przekształcono część otworów okiennych.
Architektura
Kościół zbudowany został we wschodniej części osady, na skraju grzbietu zakończonego na wschodzie dużym spadkiem terenu. Przypuszczalnie we wczesnym okresie średniowiecza na obszarze tym znajdował się rycerski dwór, który wykorzystywał obronne właściwości cypla. Kościół posiadał typowy układ przestrzenny dla niewielkich późnoromańskich budowli wiejskich. Składał się z prostokątnej nawy, od strony wschodniej zamkniętej półkolistą, ujętą cokołem apsydą, a od zachodu poprzedzonej czworoboczną wieżą, częściowo wtopioną w korpus.
Główne wejście do kościoła znajdowało się w zachodniej części południowej ściany nawy. Umieszczono tam półkoliście zamknięty portal z głęboko profilowanym ościeżem i pełnym tympanonem osadzonym na dwóch konsolach. W polu tympanonu umieszczono płaskorzeźbioną dekorację z motywem zbliżonym do połówki słońca z promieniami. Całość była bardzo podobna do portalu wejściowego drugiego romańskiego kościoła w Dobrš, nad którym musiała pracować ta sama strzecha budowlana lub ten sam mistrz kamieniarski.
Kościół pierwotnie oświetlany był bardzo wąskimi oknami o obustronnych rozglifieniach. Dwa tego rodzaju otwory umieszczono wysoko w południowej ścianie nawy, a kolejne dwa lub trzy doświetlały apsydę. Z pewnością jedno znajdowało się na osi po stronie wschodniej, kolejne od północnego – wschodu, a być może kolejne po stronie południowej. Wieża na poziomie przedostatniego piętra przepruta została przeźroczami jednodzielnymi, półkolistymi. Na najwyższym piętrze, gdzie umieszczone były dzwony, utworzono przeźrocza dwudzielne, dzielone kolumienkami.
Wnętrze nawy początkowo przykryte było płaskim drewnianym stropem belkowym lub zostało otwarte na więźbę dwuspadowego dachu. Apsyda, oddzielona uskokową, półkolistą arkadą tęczy, tradycyjnie przesklepiona została konchą, czyli półkolistym sklepieniem w kształcie płowy kopuły. Zachodnią część nawy wypełniała empora, podparta pojedynczym filarem i dwoma półkolistymi arkadami. Jej przyziemie przykryte zostało sklepieniem krzyżowym.
Stan obecny
Kościół zachował prawie w całości do dnia dzisiejszego romańskie mury obwodowe, ale niestety jego bryła jest zdeformowana klasycystyczną nadbudową osadzoną na nawie. Pierwotne otwory okienne zachowały się w nawie, we wschodniej części apsydy i na piętrach wieży. Cenny jest romański portal południowy, bardzo podobny do zachowanego w nieodległym kościele Zwiastowania NMP. Sam fakt wybudowania i przetrwania dwóch romańskich kościołów w jednej niedużej wsi jest zjawiskiem bardzo rzadkim.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Kašička F., Prostředí feudálního sídla a církve v jihočeské vesnici – Dobrš (okres Strakonice), „Archæologia historica”, tom 21/1996.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. I, Praha 1977.