Historia
Początki zamku Deblín sięgały pierwszej połowy XIII wieku i związane były z jednym z najstarszych morawskich rodów rycerskich. Jego pierwszym poświadczonym właścicielem był w 1234 roku Ratibor z Deblína („Ratiborius de Deblin“), królewski stolnik i burgrabia brneński, odnotowany na dokumencie margrabiego Przemysła wraz z synem Hartlebem („Artliebus filius Ratiborii“). Po Ratiborze właścicielem zamku był jego kolejny syn, Jenec, członek świty króla Przemysława Ottokara II, piastujący ważne urzędy i dysponujący znacznym majątkiem, zapewne częściej przebywający w podróżach u boku władcy, niż na zamku w Deblinie. Wraz ze śmiercią Jeneca w 1287 roku, ostatniego męskiego członka rodu, deblínska gałąź rodziny wymarła.
W 1299 roku córka Jeneca, Gertruda z Deblína, wówczas będąca już wdową, nadała zamek wraz z osadę targową i kilkoma innymi wsiami zakonowi krzyżackiemu. Darowizna Gertrudy nie doszła jednak nigdy do skutku, gdyż majątek deblínski został przejęty przez panów z Lomnicy, a konkretnie przez Tasa z Lomnicy, męża siostry Gertrudy, Kateřiny z Deblína. Potomkowie tej pary byli w posiadaniu Deblína aż do 1415 roku, kiedy to Jan z Lomnicy sprzedał zamek wraz z przynależnymi dobrami Archlebovi z Věteřova, przedstawicielowi rodu panów z Boskovic.
Zamek przetrwał okres wojen husyckich z pierwszej połowy XV wieku i w 1466 roku sprzedany został przez panów z Boskovic mieszczanom z Brna. Co prawda o zamku wspomniano jeszcze w urbarzu z 1570 roku, lecz niewielkie zainteresowanie rady miejskiej budowlą i jej utrzymaniem sprawiło, że zapewne już około przełomu XV i XVI wieku popadła ona w zaniedbanie, a następnie została porzucona i przekształciła się w całkowitą ruinę. Był to częsty los zamków, które utraciły rolę szlacheckich siedzib mieszkalnych, a stały się własnością osób lub instytucji, dla których ważne były jedynie dochody z podległych majątków ziemskich.
Architektura
Najstarsze drewniano – ziemne obwarowania wzniesiono na niewysokim wzgórzu, po południowo – wschodniej stronie wzniesienia ze starszym romańskim kościołem św. Mikołaja, który wraz z sąsiednimi zabudowaniami dworu zapewne również otoczony był lekkimi fortyfikacjami. Całe założenie nie było szczególnie dobrze chronione naturalnym ukształtowaniem terenu, gdyż strome zbocza znajdowały się jedynie od południa i południowego – wschodu, gdzie płynęła niewielka rzeka Závistka. Od północy i zachodu przekopano suchy rów, zabezpieczający zarówno teren przykościelny, jak i południowy przygródek. Kościół prawdopodobnie był wówczas niedużą świątynią z pojedynczą nawą zamknięta od wschodu półkolistą apsydą.
W pierwszej połowie XIV wieku funkcję głównej części zamku przejął dawny południowo – wschodni przygródek, który otoczono owalnym obwodem murów obronnych, wykonanych z czerwonego piaskowca i mających grubość 2 metrów. Obejmowały one z grubsza owalny obszar o wymiarach około 45 x 40 metrów. Wjazd dostępny był przez czworoboczną wieżę bramną po stronie północno – zachodniej, budynki mieszkalne umieszczono natomiast po przeciwnej stronie, przy najbezpieczniejszym odcinku wschodnim i południowym. Zabudowa gospodarcza rozlokowana została na nowym podzamczu, za przekopem, po zachodniej stronie zamku.
W pierwszej połowie XV wieku obwarowania wokół kościoła św. Mikołaja i zamek połączono dwoma odcinkami muru obronnego, z których jeden przeciął dno przekopu, a drugi poprowadzony został w linii starszego wału. Ponadto przed wieżą bramną zamku wydzielono niewielki dziedziniec podzamcza z prostokątnym w planie budynkiem, prawdopodobnie flankującym bramę i most przerzucony nad przekopem. Kościół został do tego czasu rozbudowany do formy okazałej trójnawowej bazyliki.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Większość jego terenu zajmuje obecnie współczesna zabudowa mieszkalna, do budowy której jeszcze na początku XX wieku czerpano kamienie z masywnych murów obronnych. Obejrzeć można co prawda kościół św. Mikołaja, lecz z powodu nowożytnych przekształceń zatracił on pierwotne cechy stylowe. Z oryginalnych elementów kościoła przetrwały jedynie trzy romańskie portale.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Kovářová R., Páni z Deblína, Brno 2002.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.