Historia
Około 1330 roku w źródłach pisemnych wspomniany został Bernart z Cimburka, pan na zamku w okolicy Městečka Trnávky. Wkrótce potem Bernart uzyskał dobra ziemskie w górnym biegu rzeki Stupavy, prawdopodobnie przejęte dzięki małżeństwu z Sabiną z Koryčan z możnego rodu Vítkovców. Ponadto, na podstawie umowy z panami z Lipy, zamienił swe dobra z osadą Městečka Trnávka na kolejne ziemie w pobliżu Koryčan, gdzie za zgodą władcy wzniósł nowy zamek, być może wzorowany na królewskim Bezdězie. Swej drugiej siedzibie Bernart nadał taką samą nazwę, ale często dla odróżnienia od starego zamku przedstawianą jako Nový Cimburk.
Cimburk u Koryčan po raz pierwszy wspomniany został w 1358 roku, gdy wnuk Bernarta, Ctibor, sprzedał zamek margrabiemu morawskiemu Janowi Jindřichovi. Nowy właściciel chciał w ten sposób wzmocnić swą gospodarczą i polityczną rolę, skupiając pod swą władzą także takie miasta i zamki jak: Malenovice, Uherské Hradište i Ostroh, Hodonín, Bzenec, czy Buchlov. Działania te kontynuował margrabia Jost, który przejął Cimburk po śmierci Jana w 1375 roku. Jednak przez zaangażowanie w krajową i międzynarodową politykę popadł on w kłopoty finansowe, z których musiał się ratować oddawaniem majątków w zastaw. Dzięki temu pod koniec stulecia nowymi panami na zamku Cimburk byli wpierw Zikmund z Letovic, a następnie od 1398 roku Čeněk z Drahotuš.
W 1407 roku zamek niespodziewanie został zdobyty i zajęty przez morawskiego możnowładcę Voka IV z Holštejna. Skłaniał się on początkowo ku ruchowi husyckiemu, jednak po śmierci Wacława IV przeszedł na stronę cesarza Zygmunta. Ostatecznie zginął w 1420 roku w bitwie pod Wyszehradem, z powodu nieprzemyślanej decyzji Luksemburczyka, nakazującej oddziałom morawskim frontalny atak na husyckiego przeciwnika. Majątek i zamek Cimburk przejął wówczas jego syn Vok V. Co prawda był on zwolennikiem husyckich taborytów, jednak w 1429 oddał zamek w zastaw Štěpánovi z Vartnova, który pozostawał po stronie katolickiej. Z tego powodu Cimburk był w kolejnych latach obiektem ataków bożych bojowników, którzy zdobyli go między 1421 a 1423 rokiem. W 1448 roku, po śmierci Štěpána, zamek odziedziczyły jego ciotki: Zuzanna, Zofia, Elżbieta i Jitka.
W trakcie czesko – węgierskich walk z lat 60-tych XV wieku Cimburk był obsadzony garnizonem królewskim, a przez to jednym z głównych celów wojsk węgierskich. Zdobyły one zamek w 1468 roku, jednak po pewnym czasie wrócił on spustoszony w ręce prawowitych właścicieli. Pod koniec XV stulecia posiadacze zmieniali się dość często z powodu zawiłych umów majątkowych i ślubów, lecz ostatecznie w 1523 roku Cimburk przypadł Vilémowi z Víckova. Rozpoczął on rozległą przebudowę zamku, przystosowując go do obrony przy użyciu broni palnej i powiększył majątek skupując okoliczne wsi. Po śmierci Viléma w 1549 roku, warownię przejął jego brat Přemek, lecz nowy właściciel więcej uwagi poświęcał swym Prusinovicom, zaniedbując Cimburk.
W trakcie wojny trzydziestoletniej, zamek został w 1623 roku zdobyty przez wojska księcia Siedmiogrodu Gábora Bethlena. Ówczesny właściciel Cimburka, Gabriel Horecký, został pojmany i musiał się wykupić sumę dziesięciu tysięcy złotych. Mimo że był później zadłużony, wykonał na zamku mniejsze naprawy, aby usunąć szkody spowodowane przez okupację. Prawdopodobnie dzięki temu, w 1645 roku zamek zdołał się obronić w trakcie napaści wojsk szwedzkich, choć skuteczność obrony równie dobrze wynikać mogła ze szczupłości szwedzkich sił i braku artylerii oblężniczej. Szwedzki oddział mógł też być bardziej zainteresowany poszukiwaniem furażu, niż wykrwawianiem się pod niewiele wówczas znaczącą pod względem strategicznym budowlą.
W latach 60-tych XVII wieku zamek przeszedł ostatnią w swej historii, tym razem barokową przebudowę, mającą na celu przede wszystkim wzmocnienie fortyfikacji. Z początkiem XVIII stulecia popadł jednak ponownie w zaniedbanie, z racji swego odludnego położenia i upadku znaczenia z powodu końca zagrożenia tureckimi najazdami. Wnuk Gabriela Horeckiego po 1677 roku przebudował średniowieczy zamek w Koryčanach w nowożytny pałac, co definitywnie przekreśliło znaczenie Cimburka jako rezydencji mieszkalnej. Około 1705 roku zamek został opuszczony, jedynie przez pewien czas był jeszcze zamieszkiwany przez łowczego zarządzającego okolicznymi lasami. Z czasem popadł w całkowitą ruinę.
Architektura
Cimburk został wzniesiony na szczycie skalistej grani o wysokości 421 metrów n.p.m. Na północy jej zbocza stromo opadały ku dolinie rzeki Kyjovka. Równie nieprzystępne były stoki południowe i krótki odcinek wschodniego krańca wzniesienia. Droga dojazdowa mogła być poprowadzona tylko od strony zachodniej, gdzie teren zamku stopniowo obniżał się do niewielkiej przełęczy, uformowanej przez naturę przed rozleglejszym wzgórzem. Z przełęczy zejść można była na północ ku dolinie lub na południe w stronę szlaku do leżących na zachodzie Koryčan.
Zamek składał się z umieszczonego w najwyższym punkcie terenu mieszkalnego rdzenia i usytuowanego niżej po zachodniej stronie podzamcza. Powstały najwcześniej zamek górny miał nieregularny, podłużny kształt o wymiarach 37 x 20 metrów, dostosowany do formy wzgórza. Bramę, poprzedzoną niewielkim przedbramiem, umieszczono w części zachodniej. Flankowała ją cylindryczna wieża – bergfried po stronie północno – zachodniej, wpisana w specjalnie zaoblony narożnik muru obronnego. Wieża posiadała tylko 7 metrów średnicy, a jej dolna kondygnacja miała jedynie 1 metr wolnej, ciemnej i dusznej przestrzeni. Bergfried stał jednak w narożniku murów obronnych, ściśle do nich przylegając, dlatego wydawał się masywniejszy. Zabudowa mieszkalna, którą tworzył dwuskrzydłowy budynek o kształcie litery L, została umieszczona po przeciwnej stronie dziedzińca, w najlepiej chronionym miejscu zamku. Pomieszczenia miały układ jednotraktowy. Te w przyziemiu zapewne pełniły funkcje gospodarcze i pomocnicze, natomiast komnaty na piętrach reprezentacyjne i mieszkalne. Na pierwszym piętrze południowego skrzydła budynku umieszczono w XV wieku kaplicę z ozdobnym wykuszem. Zamek górny już od XIV wieku z trzech stron otaczał niższy zewnętrzny mur obronny, łączący się z przedbramiem i biegnący także na zachód, gdzie wydzielał obszar przedzamcza.
Pierwsze przedzamcze, czyli późniejszy zamek średni, tworzył wąski i długi dziedziniec otoczony murem obronnym, po którego południowo – zachodniej stronie umieszczono cylindryczną wieżę na wielobocznej podstawie. Średnica jej cylindrycznej części wynosiła 6 metrów, a szeroki mur który do niej dochodził zapewne zwieńczony był chodnikiem dla obrońców. Wejście do wieży znajdowało się na wysokości pierwszego piętra i dostępne było po drabinie, łatwej do usunięcia w razie zagrożenia. Komunikację wewnętrzną zapewniała wąska, kręcona klatka schodowa, która prowadziła na galerię obronną na najwyższej kondygnacji. Wieża strzegła pierwotnej pierwszej bramy zamkowej, która na wzór zamków francuskich mogła być chroniona drugą, mniejszą, umieszczoną poniżej okrągłą wieżą. Stamtąd droga wiodła dalej międzymurzem po stronie północnej, otaczając cały zamek górny, aż z powrotem od strony południowej osiągała przedbramie rdzenia zamku.
Pod koniec XV i na początku XVI wieku wykształciło się drugie podzamcze, czyli zamek dolny. Dodatkowe obwarowania otoczyły murem całość starszego założenia, wydzielając największy dziedziniec po stronie zachodniej i północnej. Zewnętrzny mur wzmocniono półokrągłymi basztami, czy też bastejami: jedną w narożniku wschodnim, dwoma na odcinku południowym i jedną po stronie zachodniej na skalistym pagórku. Dodatkowo od pierwszej połowy XVI wieku wieloboczny bastion chronił północnej drogi przez podzamcze. Jedna z bastei południowych flankowała zewnętrzną bramę wjazdową. Druga brama prawdopodobnie funkcjonowała przy narożniku północno – zachodnim.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych w stanie daleko posuniętej trwałej ruiny. W najlepszym stanie przetrwał bergfried pierwszego przedzamcza wraz z południową kurtyną muru obronnego. Ponadto widoczne są ruiny zabudowy mieszkalnej zamku górnego wraz z murami obronnymi i dolną partią wieży cylindrycznej oraz odcinki zewnętrznych obwarowań z bastejami z XVI wieku. Zaniedbany przez długi czas zamek, w ostatnim czasie przechodzi prace naprawczo – ratunkowe i z pewnością zostanie przystosowany do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Hrady a zámky na Moravě a ve Slezsku, Praha 1999.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.