Historia
Mury miejskie w Ziębicach (początkowo, prawdopodobnie do czasu zniszczenia przez Mongołów w 1241 roku nazywane Sambice, później po lokacji z około 1250 roku Munsterberck, następnie Münsterberg) zostały wzniesione na przełomie XIII i XIV wieku. Po raz pierwszy wspomniane były w źródłach pisanych dopiero w 1336 roku, dlatego nie ma pewności czy miasto było chronione murowanymi obwarowaniami już w 1280 roku w trakcie nieudanego oblężenia przez wojska Bolka Jaworskiego i oddziały brandenburskie, czy ochronę zapewniały wówczas jeszcze fortyfikacje drewniano – ziemne. Jeśli mury obronne wzniesiono nieco później, po okresie rządów Henryka IV Probusa, to powstać mogły w okresie krótkich rządów Bolka I Świdnickiego, któremu tradycja przypisuje budowę również zamku. Nieco później, około 1388 roku miasto otoczono drugą fosą.
W 1428 roku mury obronne zostały poważnie uszkodzone w czasie najazdu husyckiego. W kolejnych latach XV stuleciu były przebudowywane w związku z upowszechnieniem artylerii oraz na skutek zniszczeń spowodowanych przez najazdy husytów. Ich gruntowną renowację przeprowadził książę Karol I w pierwszej połowie XVI wieku.
W pierwszej połowie XVII stulecia w okresie wojny trzydziestoletniej, średniowieczne obwarowania utraciły na znaczeniu na skutek szybkiego postępu w dziedzinie wojskowości. Pomimo tego jeszcze do XVIII wieku odgrywały rolę w utrudnianiu wejścia na teren miasta, zwłaszcza włóczęgom, dezerterom i rozbójnikom. W 1780 roku na rozkaz Fryderyka II zasypano fosę miejską, a uzyskany w ten sposób teren przeznaczono na ogrody. Powodem tej decyzji była zapewne malaria, której pojawienie się zwróciło uwagę na zabagnione i brudne siedliska komarów, jakimi były zaniedbane fosy. Do rozbiórki murów miejskich przystąpiono w latach 1819-1850. Zniszczeniu uległy wówczas wszystkie bramy poza Paczkowską, ocaloną przez radę miejską, która wskazywała na jej dobry stan.
Architektura
Pierścień obwarowań założono na planie zbliżonym do owalu. Był on nieco zróżnicowany pod względem wysokości: główne wzniesienie w południowo – wschodniej części zajął kościół, skąd teren łagodnie opadał w kierunku rynku i dalej ku północy. Istotnym elementem była nieduża rzeka Oława, płynąca wzdłuż północno – zachodniej krawędzi miasta. Wewnątrz cały pierścień obwarowań obiegała uliczka podmurna, ułatwiająca przemieszczanie obrońców w momencie zagrożenia.
Wysokość wzniesionego z łamanego i polnego kamienia muru obronnego dochodziła do około 10 – 12 metrów, natomiast grubość wynosiła około 1,8 metra. W koronie zwieńczony był on chodnikiem dla obrońców, chronionym przedpiersiem z krenelażem, a następnie krytym gankiem. Mur wzmocniony był także licznymi, dość regularnie rozstawionymi na całym obwodzie i nieznacznie wyższymi niż mur, półkolistymi basztami wykuszowymi (otwartymi od strony miasta). Stały one dość blisko siebie, co około 17–19 metrów, podczas gdy w innych śląskich miastach była to zwykle odległość 35–40 metrów. Zewnętrzną strefę obrony zapewniała fosa, od około 1388 roku zdwojona.
Dostęp do Ziębic zapewniało pięć bram: Wrocławska od zachodu, Zamkowa od północy, Nyska skierowana na wschód, Paczkowska od strony południowej oraz przebita pod koniec XV wieku lub w XVI wieku furta Tkacka, nazywana też Młyńską. Bramy usytuowano na przedłużeniu dwóch głównych osi miasta przecinających się pośrodku, na miejscu rynku. Biegły nimi szlak wrocławsko – paczkowski oraz droga z Nysy do Niemczy z odgałęzieniem do Ząbkowic. Przejazdy bramne umieszczono w basztach bramnych, nie wyróżniających się znacznie wielkością, lecz zaopatrzonych od XV lub XVI wieku w proste przedbramia.
Stan obecny
Najlepiej zachowane fragmenty obwarowań znajdują się dziś w południowo – wschodniej i wschodniej części miasta, są one jednak niestety znacznie obniżone w stosunku do pierwotnej formy. Nigdzie nie zachowała się górna partia obwarowań z otworami strzeleckimi i przedpiersiem. Widoczna jest natomiast brama Paczkowska, powstała w końcu XIII wieku, ale przebudowana pod koniec XV stulecia.
pokaż bramę Paczkowską na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Atlas historyczny miast polskich. Tom IV Śląsk, red. R.Czaja, M.Młynarska-Kaletynowa, R.Eysymontt, zeszyt 16 Ziębice, Toruń 2013.
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Przyłęcki M., Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku. Ochrona, konserwacja i ekspozycja 1850 – 1980, Warszawa 1987.
Przyłęcki M., Mury obronne miast Dolnego Śląska, Wrocław 1970.
Zlat M., Ziębice, Warszawa 1967.