Historia
Zamek Powis został wybudowany około drugiej lub trzeciej ćwierci XIII wieku przez walijskiego księcia Gruffudda ap Gwenwynwyna, który chciał uniezależnić się od silniejszych książąt Gwynedd. W 1255 roku jeden z nich, Llywelyn ap Gruffudd zwany Ostatnim, zdominował swych przeciwników i na mocy traktatu z Montgomery z 1267 roku został uznany za zwierzchnika całej Walii. Gruffudd ap Gwenwynwyn sprzeciwił się mu, co spowodowało w 1272 roku zbrojną wyprawę Llywelyna, który zaatakował i spalił zamek Gruffudda. Nie wiadomo czy był to pierwotny zamek w Powis, czy też wcześniejszy drewniano – ziemny zamek w Welshpool. Niezależnie od tego, Gwenwynwyn uciekł do Anglii, gdzie pozostał do momentu konfliktu Llywelyna z królem Edwardem I. W trakcie, pierwszej wojny o walijską niepodległość z lat 1276-1277, siły Edwarda szybko pokonały Llywelyna i przejęły bezpośrednią kontrolę nad całym krajem na wschód od rzeki Conwy. W uznaniu jego poparcia dla sprawy angielskiej, Powis został zwrócony Gwenwynwynowi, który zbudował tam lub naprawił zamek.
Powis nie brało udziału w drugiej wojnie o niepodległość Walii z lat 1282-1283. Przeszło na spadkobierców Gruffudda Ap Gwenwynwyna i było w ich posiadaniu aż do wygaśnięcia męskiej linii w 1309 roku. Następnie zamek przeszedł przez małżeństwo do rąk sir Johna Charltona, co spowodowało atak jednego z potomkowie Gwenwynwyna, Gruffudda Fychana. Próba przejęcia zamku nie powiodła się, ale by wzmocnić obronę zamku, dobudowano nową dwubasztową bramę.
Zamek służył jako główna rezydencja władców Powis do wygaśnięcia ich męskiej linii w 1421 roku. Wówczas majątek został podzielony między dwie córki, a poprzez ich małżeństwo, przeszedł na ich mężów. Z powodu braku jednego właściciela zamek popadł w zaniedbanie. Sytuacja zmieniła się dopiero w latach trzydziestych XVI wieku, kiedy sir Edward Grey, Lord Powis został jedynym właścicielem zamku. Rozpoczął on poważny program odbudowy, przekształcając Powis w okazałą rezydencję. Pomimo rozległej przebudowy, w 1578 roku rodzina Greyów wydzierżawiła zamek sir Edwardowi Herbertowi, drugiemu synowi earla Pembroke i Anny Parr, siostrze szóstej żony Henryka VIII. W 1629 roku tytuł Lorda Powis nadano jego synowi i spadkobiercy, Williamowi Herbertowi. Wspierał on rojalistów podczas zmagań z siłami Parlamentu i choć zamek nie uczestniczył w działaniach wojskowych, William ostatecznie utracił swoje posiadłości i został uwięziony. Zmarł w 1656 roku, ale jego synowi, Percy Herbertowi, pozwolono odziedziczyć majątek w tym samym roku.
Po przywróceniu monarchii ród Percy żył w dostatku, a zamek poddawany był kolejnym przekształceniom. William Herbert, syn Percy’ego, został earlem Powis w 1674 roku i następnie markizem w 1687. Gdy rok później w wyniku chwalebnej rewolucji, król musiał udać się na wygnanie, William pojechał wraz z nim. Jego syn powrócił, by odzyskać swoje posiadłości, dopiero w 1703 roku. Zamek pozostał w rękach Herbertów do wygaśnięcia rodu w 1801 roku, kiedy to przeszedł na Edwarda Clive’a. Jego spadkobiercy zachowali zamek do 1952 roku, gdy został przekazany brytyjskiej organizacji National Trust, zajmującej się ochroną zabytków.
Architektura
Zamek zbudowano na podłużnym wzniesieniu, rozciągniętym na linii północny – wschód, południowy – zachód. Wzniesiony został z czerwonego piaskowca, od którego koloru dostał alternatywną nazwę Castell Coch. Początkowo składał się z kwadratowej wieży – donżonu o długości boków wynoszącej około 13 metrów, usytuowanej w północno – wschodniej części wzgórza i budynku reprezentacyjnej auli (hall) po stronie północnej. Całość otoczona była obwodem murów obronnych lub lżejszymi obwarowaniami drewniano – ziemnymi. Pomiędzy zabudowaniami na dziedzińcu znajdowała się głęboka, wyciosana w skale studnia.
W pierwszej połowie XIV wieku obwód obronny otaczających bardzo mały i ciasny dziedziniec o wymiarach w przybliżeniu jedynie około 15 x 15 metrów z pewnością był już murowany. Wzmocniona została także usytuowana na południowym – zachodzie brama, którą przekształcono na zespół dwóch obłych baszt, flankujących przejazd wyposażony w dwie brony. Każda z baszt bramnych otrzymała około 12 metrów średnicy i trzy kondygnacje wysokości. W XV wieku po północno – wschodniej stronie zamku wzniesiona została (być może na miejscu starszej) czworoboczna wieża bramna o zaokrąglonych narożnikach. Pierwotnie mieściła ona dwie kondygnacje mieszkalne ponad przejazdem bramnym, który został zwieńczony sklepieniem gwiaździstym z ozdobnymi zwornikami o formie słońca i gwiazd.
Po południowo – zachodniej stronie zamku wykształciło się obwarowane przedzamcze o długości około 68 metrów i szerokości 30 metrów, którego mur obronny wzmacniała co najmniej jedna wieża podkowiasta o średnicy 9 metrów i narożna wieżyczka cylindryczna. Zachodnia kurtyna muru była bardzo masywna, posiadała grubość około 2,8 metra.
Stan obecny
Zamek zachował się w formie mocno zmienionej na przestrzeni od XVI do XVIII wieku. Z pierwotnego, średniowiecznego zamku (XIII/XIV wiek) przetrwała dwubasztowa brama, zniekształcona dużymi, nowożytnymi oknami, oraz północno – wschodnia część zamku z której wyróżnia się bryła wieży bramnej z XV wieku. Na terenie przedzamcza zobaczyć można przebudowaną wieżę podkowiastą z fragmentem muru obronnego i wieżyczką narożną, które zostały zmienione w mieszkalną rezydencję. Cała południowo – wschodnia część zabudowań podzamcza przestała istnieć w XVII wieku. Obecnie zamek zarządzany jest przez National Trust, wciąż pozostając rezydencją earlów Powis.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Towers of Defiance. The Castles & Fortifications of the Princes of Wales, Talybont 2021.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Salter M., The castles of Mid Wales, Malvern 2001.