Historia
Grobowiec w Lligwy powstał pod koniec epoki neolitu, około 2500-2000 roku p.n.e. Służył jako zbiorowe miejsce pochówku miejscowej wczesnorolniczej społeczności. Prawdopodobnie ponowne wykorzystanie grobowca nastąpiło w epoce brązu, gdy złożono w nim odmienną stylistycznie ceramikę. Komorę wykopano podczas badań archeologicznych w 1909 roku. Wewnątrz odnaleziono niedopalone ludzkie i zwierzęce kości, fragmenty ceramiki, liczne muszle ślimaków i małży oraz trochę krzemienia. Ogólnie w komorze odnaleziono szczątki piętnastu do trzydziestu osób, zarówno dzieci jak i dorosłych.
Architektura
Grobowiec zbudowany został na niewielkim wywyższeniu terenu, na skalnym podłożu przykrytym niezbyt grubą warstwą ziemi i gliny. Komora grobowca w Lligwy w planie mogła mieć kształt nieregularny, być może zbliżony do czworoboku. Składała się z co najmniej ośmiu kamieni o różnych kształtach, przeważnie wysokich, ustawianych dłuższymi bokami pionowo i ściśle obok siebie, ale też masywniejszych, leżących dłuższymi bokami horyzontalnie. Te drugie umieszczono zwłaszcza po stronie wschodniej, gdzie prawdopodobnie znajdowało się wejście do komory grobowej. Zorientowanie takie było często spotykanym rozwiązaniem w budowlach neolitycznych, mającym na celu skierowanie otworu na promienie wschodzącego o poranku słońca.
Kamienie tworzące ściany komory grobowej podpierały olbrzymi wapienny głaz służący za strop, mający wymiary około 5,6 metra długości, 4,8 metra szerokości, 1,1 metra grubości i szacowaną wagę około 25 ton. Został on posadowiony nad naturalną szczeliną w skale, dzięki czemu komora miała około 1,8 metra wysokości, wielkość rzadko spotykaną w neolitycznych grobowcach komorowych. Podobnie jak pozostałe kamienie, głaz stropowy najpewniej nie był poddawany obróbce narzędziami. Głębokie rowki, wgłębienia i szczeliny na jego powierzchni utworzyły w późniejszym okresie naturalne procesy pogodowe.
Pierwotnie cała komora grobowa przykryta była kopcem ziemi i kamieni (ang. cairn) o owalnym lub z grubsza kolistym w planie kształcie. Być może wzdłuż krawędzi kopca ustawiony był krawężnik utworzony z większych bloków wapienia, który zwyczajowo w neolitycznych konstrukcjach tego typu miał zapobiegać rozpraszaniu materiału budowlanego. Wschodnie wejście prowadzące do komory poprzedzone było korytarzem, czy też niezbyt długim przedsionkiem, który frontową częścią mógł wpływać na nieduże rozwidlenie w obłej bryle kopca.
Stan obecny
Komora grobowa znajduje się dziś pod opieką rządowej agencji Cadw. Jest dostępna dla zwiedzających bezpłatnie przez cały rok, za wyjątkiem świąt. Znajduje się bardzo blisko drogi i można do niej dotrzeć pieszo z parkingu na skraju szosy, około 1,2 km na północ od Llanallgo. Kamień stropowy z Lligwy uchodzi za jeden z największych i najcięższych w całej Brytanii. Jest on bez problemów widoczny z każdej strony, gdyż kopiec grobowca uległ na przestrzeni wieków całkowitemu rozproszeniu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Haslam R., Orbach J., Voelcker A., The buildings of Wales, Gwynedd, London 2009.
Kenney J., Archaeological Evaluation Adjacent to the Lligwy Burial Chamber, Moelfre, Anglesey, Bangor 2023.
Lynch F., Anglesey. Past Landscapes of the Coast, 2009.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.