Historia
Wschodni z dwóch połączonych ze sobą gotyckich domów mieszczańskich we wschodniej części miasta, później zwanych Więzieniem Miklusza, zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku. Na początku XV wieku, po wybudowaniu ratusza, domu królewskiego i sąsiedniej bramy Malowanej, znaczenie wybiegającej z niej ulicy znacznie wzrosło, zaś puste działki stały się wyjątkowo cenne. W związku z tym wolną jeszcze przestrzeń zabudowano domem zachodnim, natomiast starszy wschodni gruntownie przebudowano w pierwszej połowie XV wieku, a następnie w okresie rządów Macieja Korwina w drugiej połowie XV wieku. Remont budynków zapewne był potrzebny po spustoszeniu miasta spowodowanym przez wojska Jana Zápolya w 1536 roku i po katastrofalnym pożarze Koszyc z 1556 roku. Na początku XVII wieku, w okresie upadku, zubożenia i wyludnienia miasta, budynki przystosowano do potrzeb więzienia miejskiego. Ich nowa funkcja po raz pierwszy została odnotowana w 1618 roku, czyli tuż przed zajęciem Koszyc przez wojska Gábora Bethlena. Do celów penitencjarnych służyły do 1909 roku, by następnie zostać przejętym przez instytucje muzealne.
Architektura
Dwa domy zwane później Więzieniem Miklusza, wzniesione zostały we wschodniej części lokacyjnego miasta. Usytuowano je na końcu biegnącej równoleżnikowo ulicy, łączącej plac rynkowy na zachodzie z utworzoną w XIV wieku bramą Malowaną na wschodzie. Dom zachodni umieszczony był w rzędzie budowli mieszkalnych, wschodni natomiast stanowił ich narożny kraniec, sąsiadujący z uliczką podmurną i miejskimi murami obronnymi.
Każdy z domów został wzniesiony na planie prostokąta, ale starszy wschodni utworzono większy, o wymiarach 16,3 x 10,9 metra. Mury piwnic i przyziemia wschodniego domu uzyskały 1,3 do 1,5 metra szerokości. Tak duża grubość sugerowałaby, że pierwotnie w XIII czy też XIV wieku dom ten musiał być albo wysoki, albo mieć charakter wieżowy. Miał dwie lub trzy kondygnacje nadziemne, z dwoma pomieszczeniami na każdym piętrze o powierzchni 60 i 32 m2, oddzielonymi od siebie klatką schodową. Pokoje miały płaskie, drewniane stropy, a całość zwieńczona była dachem dwuspadowym pokrytym gontem. Po zachodniej stronie z planu domu wystawała masywna wieżyczka o wymiarach zewnętrznych 3,8 x 6,6 metra, później wtopiona w dom zachodni. Pierwotnie więc działka była szersza, a sąsiednie domy nie stykały się bezpośrednio ze sobą.
Wzniesiony w XV wieku dom zachodni nie miał już tak grubych murów jak wschodni, dlatego wyklucza się, by mógł mieć charakter wieżowy. W jego przyziemu były trzy pokoje: sień, mały aneks kuchenny i dodatkowa komora. Na piętrze układ ten został powtórzony. Wschodni wieżowy dom w XV wieku przekształcono do bardziej przysadzistej formy, przy czym wymieniono wszystkie stropy, a nowe pomieszczenia były bardziej komfortowe. Po jego stronie północnej, przy wewnętrznym dziedzińcu, utworzone zostało boczne skrzydło, wydłużone na linii północ – południe. W drugiej połowie XV wieku okna obu budynków otrzymały późnogotyckie, czworoboczne i profilowane ościeżnice wypełnione krzyżami.
Stan obecny
Zespół dwóch domów zwanych Więzieniem Miklusza jest dziś jedną budowlą mieszkalną w Koszycach, która zachowała średniowieczny charakter. Obecnie w gotyckich budynkach mieści się oddział Muzeum Wschodniosłowackiego. Ekspozycje przedstawiają dzieje miasta Koszyc oraz wygląd dawnego więzienia z salą tortur. W ostatniej części ekspozycji udostępniono dla zwiedzających niektóre z podziemnych pomieszczeń dawnej katowni, w których umieszczono także wystawę figur woskowych przedstawiających kata wraz z jego ofiarami. Na dziedzińcu otwarto mini lapidarium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa cassovia.sk, Miklušova väznica – osudy malebného dvojdomu.