Historia
Wieża mieszkalna Asloun wzniesiona została prawdopodobnie około połowy XVI wieku z inicjatywy rodu Calder, który posiadał miejscowe dobra co najmniej od 1496 roku, kiedy to odnotowany został Robert Calder z Asloun. W 1563 roku wydany został w niej dokument podpisany przez Forbesa of Towie i Johna Cowdella de Asslowne. W 1641 roku wieża przeszła na własność młodszej linii rodu Forbes, a trzy lata później z Asloun pisał się niejaki John Forbes. Do zniszczenia lub opuszczenia budowli doszło zapewne pod koniec XVII stulecia lub w pierwszej połowie XVIII wieku, gdyż w ostatnich latach XVIII wieku określana była ona jako „zburzona bardzo dawno temu”.
Architektura
Wieżę mieszkalną wzniesiono na planie litery Z. Składała się ona z głównej czworobocznej budowli o długości około 8,8 metrów, oraz dwóch mniejszych wieżyczek dostawionych ukośnie do przeciwnych narożników. Środkowy blok mógł mieścić dwie sklepione kolebkowo komory, zapewne o przeznaczeniu gospodarczym, jako kuchnia, spiżarnia lub magazyn. W jednej z nich miała się znajdować studnia, z której wiadro wciągane było na piętro przez otwór w sklepieniu. Na pierwszym piętrze umieszczona mogła być wzorem innych tego typu budowli aula, czyli główna komnata reprezentacyjna. Najwyższe, drugie piętro musiało być przeznaczone na komnaty mieszkalne, w tym sypialnie pana wieży i jego rodziny.
Narożna cylindryczna wieżyczka po stronie północno – wschodniej posiadała średnicę około 5,8 metrów oraz mury grubości 1,2 metra. W jej przyziemiu umieszczono główny portal wejściowy do wieży. Było to nietypowe rozwiązanie, gdyż ze względów obronnych najczęściej wejścia lokowano w rozwartym kącie utworzonym przez dwa skrzydła budowli (główny blok i narożną dobudówkę, wieżyczkę). Wewnątrz cylindrycznej wieżyczki umieszczono spiralną klatkę schodową komunikującą parter z pierwszym piętrem, a pod schodami małą komorę dla straży z dostępem do dwóch otworów strzeleckich. Obronną rolę mogła również pełnić szczelina doświetlająca klatkę schodową, przepruta tuż nad portalem wejściowym, pomiędzy dwoma wnękami pierwotnie mieszczącymi panele herbowe. Na wysokości drugiego piętra, oddzielona na zewnętrznej elewacji profilowanym gzymsem, znajdowała się już niewielka izba, dostępna jedynie z centralnego bloku wieży. Ogrzewana była kominkiem oraz oświetlana co najmniej trzema niedużymi oknami. Ponad wschodnim oknem na dwóch konsolach umieszczono wykusz, obronny, okienny lub latrynowy, choć ta ostatnia funkcja była raczej mało prawdopodobna, gdyż poniżej, tuż nad gruntem, znajdował się jeden z otworów strzeleckich.
Z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć można, iż w pobliżu wieży mieściła się dodatkowa pomocnicza zabudowa, być może o konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. Przeważnie zabudowania takie pełniły rolę piekarni, stajni, spichrzy czy też browaru. Mogła też mieszkać w niej służba i podległa ludność pracująca na ziemiach właścicieli Asloun. Nie wiadomo czy wieża i sąsiednie zabudowania posiadały jakieś zewnętrzne obwarowania.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowała się jedynie południowo – wschodnia narożna, cylindryczna wieżyczka, obecnie wysokości około 7 metrów, oraz północna, część zachodniej i fragment wschodniej ściany głównej budowli o wysokości dochodzącej maksymalnie do 2 metrów. Relikty głównego skrzydła wieży są obecnie gęsto porośnięte roślinnością utrudniającą rozpoznanie pierwotnego układu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The Castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Simpson W.D., Notes on five Donside castles, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 55, 1920-1921.