Historia
Kościół św. Michała Archanioła zbudowany został we wsi Syrynia (Syrin), gdzie pełnił funkcję kościoła parafialnego. Wzniesiony miał zostać około 1510 roku, taką bowiem datę wyryto na jednej z belek, jednak według badań dendrochronologicznych późnogotycki kościół zbudowany został w 1487 roku, a w 1513 roku powiększono go o wolnostojącą wieżę. Kościół ten zbudowany został na miejscu wcześniejszego, filialnego kościoła, ufundowanego według źródeł pisanych w 1305 roku.
W okresie nowożytnym późnogotycki kościół wzmiankowany był w czasie wizytacji z 1652, 1679, czy 1687 – 1689 roku. W XVIII i XIX wieku dobudowano piętrową zakrystię, kruchtę i kaplicę. W 1938 roku kościół został przeniesiony do Katowic w związku z planowanym wówczas skansenem, który ostatecznie nie powstał. Wraz z kościołem przeniesiono też wolnostojącą dzwonnicę, ale obniżono o jedną kondygnację zakrystię. Remonty kościoła prowadzono w latach 1957-1958, 1966, w latach 80-tych i w 1990 roku.
Architektura
Drewniany, jednonawowy kościół wzniesiono w konstrukcji zrębowej z nie poddanych żmudnej obróbce półokrąglaków, przy wykorzystaniu prostego sposobu wiązania wieńców. Utworzono go z kwadratowej w planie nawy oraz węższego, również czworobocznego prezbiterium, usytuowanego tradycyjnie po stronie wschodniej. Obie główne części kościoła nakryto osobnymi, charakterystycznymi dla gotyku stromymi dachami dwuspadowymi (wyższym nad nawą), krytymi gontem, ze smukłą i wysoką wieżyczką sygnaturki na kalenicy nawy.
Kościół wzniesiono jako bezwieżowy, ale na początku XVI wieku w pobliżu usytuowano wolnostojącą dzwonnicę. Wzniesiona została w konstrukcji słupowo – ramowej, z czterech pochylonych do środka słupów, wzmocnionych dużą ilością powiązań poprzecznych i ukośnych. Od zewnątrz ściany obito deskami i listwami, przedzielonymi w połowie wysokości wąską deską okapową. Nakrycie wieży utworzył czterospadowy dach z gontu. Funkcję odprowadzania wody pełnił pulpitowy daszek gontowy u podnóża konstrukcji. Wejście utworzono poprzez mały, nakryty własnym daszkiem siodłowym przedsionek.
Ściany nawy przepruto niewielkimi, prostokątnymi oknami. Umieszczono je tylko od południa, podobnie jak w prezbiterium, gdzie znalazła się jedna para otworów bliźnich. Od zachodu, północy i wschodu okien nie zastosowano, pozostawiając wnętrze w półmroku, ale zapewne cieplejsze w okresach zimowych i pozbawione większych przeciągów. Wejście do nawy umieszczono od zachodu w półkoliście zamkniętym portalu. Całą budowlę otoczono sobotami.
Wewnątrz nawę przykryto stropem płaskim z sosrębem (belką poprzeczną pod belkami stropowymi), prezbiterium natomiast rodzajem drewnianej, trójbocznej kolebki, zawieszonej wyżej niż strop w nawie. Obie części połączył prostokątny otwór tęczy. Wnętrze oszalowano pionowo umieszczanymi deskami, na których pod nacinanym gzymsem pierwotnie znajdowała się XVI-wieczna polichromia patronacka. Więźbę dachową utworzono w konstrukcji krokwiowo – jętkowej.
Stan obecny
Kościół zachował późnogotycką bryłę, powiększoną o nowożytne zakrystię dostawioną do północnej ściany prezbiterium, kruchtę zachodnią i kaplicę po północnej stronie nawy. Pomimo późnej daty budowy wszystkie aneksy zostały wzniesione w podobnej stylistyce i konstrukcji. Nowożytnym dodatkiem jest także empora muzyczna, faseta w prezbiterium, portal zachodni zamknięty łukiem odcinkowym, powiększone rozmiary okien. Niestety duża część materiału budowlanego została wymieniona w XX wieku. Między innymi z 1938 roku pochodzi cała więźba dachowa, a z 1990 roku konstrukcja wieży. Z pierwotnego wystroju we wnętrzu kościoła znajduje się późnogotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem z początku XVI wieku, a w kruchcie XV-wieczna kropielnica z kamienia. Nie zachowały się zniszczone po 1958 roku polichromie. Na uwagę oprócz samego kościoła i wieży zasługuje stare ogrodzenie cmentarne, przeniesione do Katowic wraz ze świątynią.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Kubik J., Kościoły drewniane na Śląsku, Gliwice 2018.
Matuszczak J., Studia nad kościołami drewnianymi na Górnym Śląsku, Bytom 1989.