Cieszów – zamek Cisy

Historia

   Pierwsza wzmianka o założeniu obronnym, prawdopodobnie jeszcze drewniano ziemnym, we wsi Cieszów pochodzi z 1242 roku, lecz umieszczona jest w falsyfikacie. Zamek murowany łączony jest tradycyjnie z przełomem XIII i XIV wieku i inicjatywą księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I. Warownię prawdopodobnie rozbudował jego następca Bolko II. Cisy był jednym z zamków, które Bolko II zajął w 1355 roku w ramach szerszej akcji zbrojnej wobec zbuntowanych warowni w okolicach dzisiejszego Wałbrzycha. Brak jest informacji, na kim książę ją zdobył, jednak już od 1357 roku wzmiankowany był Mikołaj (Nickel) piszący się de Cyskberg z rodu Bolz. Po śmierci wdowy po Bolku, księżnej Agnieszki, zamek stał się czeską własnością i stanowił rezydencję możnych rodów, wpierw Zeispercków, następnie Bolcze i Czettritzów. Zamek zniszczono w trakcie wojen husyckich, a po raz kolejny w 1466 roku. W drugiej połowie XV wieku dodano przedzamcze zachodnie, następnie przedzamcze wschodnie, a w XVI wieku półkolistą basteję broniącą mostu. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1634 roku został spalony przez Szwedów. Opuszczony zaczął popadać w ruinę i służyć okolicznym chłopom za darmowy materiał budowlany.

Architektura

   Budowla składała się z dwóch przedzamczy i rozdzielającego je zamku właściwego, który był z pewnością najstarszą częścią założenia. Wzniesiony został na planie czworoboku o wymiarach 22×28 metrów z miejscowego piaskowca. Mur obronny wzmacniały w narożach skarpy. Bramę umieszczono w niewielkiej wieży tworzącej ryzalit na osi północo – zachodniej kurtyny. Dom mieszkalny o wymiarach 9,5 x 19 metrów miał przynajmniej dwie, a być może trzy kondygnacje i ogrzewany był  piecem typu hypokaustum. W przyziemiu zachowało się lekko zagłębione w podłoże pomieszczenie zwieńczone sklepieniem kolebkowym o wymiarach 3,5-4 x 8 metrów, do którego prowadziła pochylnia z dziedzińca. Wysoki parter podzielony został na dwa pomieszczenia. Przykryty był stropem, podobnie jak pierwsze piętro. W południowo – wschodnim narożu murów umieszczono wieżę o średnicy 10 metrów, częściowo wychodzącą poza lico obwodu obronnego. Wejście do wieży – bergfriedu znajdowało się na wysokości pierwszego piętra.
   Właściwy zamek otaczały mury zewnętrzne tworzące niewielki dziedziniec. W jego narożniku umieszczono bramę wjazdową na przedzamcze. Przy murze obwodowym zachowała się pozostałość cysterny na wodę. Od północy podwórzec zakończony był okrągłą wieżą lub basteją. Drugie większe przedzamcze komunikowało się z zamkiem górnym przez bramę w południowo – wschodnim narożniku muru zewnętrznego, u stóp wieży głównej. Przez dziedziniec biegła droga do wschodniej zewnętrznej bramy, poprzedzonej szyją i mostem na fosie.

Stan obecny

   Obecnie zamek jest kamienną ruiną, w obrębie której zachowany został masyw zamku wysokiego oraz relikty przedzamcza wschodniego i zachodniego. Z powodu trudnej drogi dojazdowej omijany jest przez większość turystów.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010.
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.

Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.